ΣΤΙΣ ΠΑΡΥΦΕΣ
ΤΟΥ ΤΥΜΦΡΗΣΤΟΥ
{«ΚΟΚΚΑΛΙΑ» - ΠΗΓΕΣ
ΣΠΕΡΧΕΙΟΥ}
ΠΑΛΑΙΟΧΩΡΙΟΝ
ΤΥΜΦΡΗΣΤΟΥ (ΟΜΙΛΑΙΩΝ) ΦΘΙΩΤΙΔΟΣ
ΣΕΛΛΟΙ-ΕΛΛΟΙ-ΓΡΑΙΚΟΙ
Ι σ τ ο ρ ι κ ή
Λ α ο γ ρ
α φ ι κ ή
Γ ε ω φ υ σ ι κ ή
Α ρ χ α ι ο λ ο γ ι κ ή
Ε Ρ Ε Υ Ν Α
«…Σπερχειέ, άλλως σοί γε πατήρ ηρήσατο Πηλεύς, κείσε με νοστήσαντα φίλην ές πατρίδα γαίαν σοι τε κόμην κερέειν ρέξειν θ’ιερήν εκατόμβην, πεντήκοντα δ’ ένορχα παρ’αυτόθι μήλ’ ιερεύσειν ές πηγάς, όθι τοι Τέμενος Βωμός τε θυήεις…».
Ο Αχιλλέας προς το Θεοποιημένο ποτάμι Σ π ε ρ χ ε ι ό,
κατά την ταφή του επιστήθιου φίλου του Πάτροκλου.
ΟΜΗΡΟΥ ΙΛΙΑΣ , Ψ . 141 - 148
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟΝ
ΚΕΦΑΛΑΙΑ :
- ΤΥΜΦΡΗΣΤΟΣ (ΒΗΛΟΥΧΙ Ή ΒΕΛΟΥΧΙ).
- ΟΞΥΑ (ΔΑΣΟΣ ΟΞΥΑΣ - «ΣΑΡΑΝΤΑΙΝΑ»).
- ΣΤΙΣ ΠΑΡΥΦΕΣ ΤΟΥ ΤΥΜΦΡΗΣΤΟΥ (Τοπίο Φυσικού Κάλλους, Αρχ. Ευρήματα κ.λ.π).
- ΑΥΤΟΦΥΟΜΕΝΑ ΒΟΤΑΝΑ ΣΤΙΣ ΠΑΡΥΦΕΣ ΤΟΥ ΤΥΜΦΡΗΣΤΟΥ.
- ΣΠΕΡΧΕΙΟΣ ΠΟΤΑΜΟΣ (Πηγές, Ονομασία, Σημαντικότερα γεγονότα κ.λ.π).
ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟΝ
ΠΑΛΑΙΟΧΩΡΙΟΝ ΤΥΜΦΡΗΣΤΟΥ (ΟΜΙΛΑΙΩΝ) ΦΘΙΩΤΙΔΟΣ
ΚΕΦΑΛΑΙΑ:
- Σύντομη περιγραφή του Παλαιοχωρίου και ιστορική ανασκόπηση της ευρύτερης περιοχής.
- Αρχαίοι Χάρτες που απεικονίζουν : Τον αρχαίο δρόμο που συνέδεε την Ήπειρο και την Θεσσαλία με την Νοτ. Ελλάδα και την Πελοπόννησο, καθώς και την αρχαία πόλη "Ομίλαι".
- Ευρωπαϊκό Μονοπάτι Ε. 4 που ακολουθεί τον αρχαίο δρόμο (από την Ήπειρο - Άγραφα - Ράχες Τυμφρηστού - Οξυά - Δελφούς, περνάει στην Πελοπόννησο και φθάνει στην Κρήτη).
- Γαρδίκι Ομιλαίων (η ονομασία του και το οχυρωματικό τείχος της αρχαίας πόλης "Ομίλαι").
- Μοναστήρι του Προφήτη Ηλία, παράδοση των ιερών κειμηλίων του και της σφραγίδας του.
- Οι πρώτοι κάτοικοι στα κτήματα του διαλυθέντος Μοναστηριού του Προφήτη Ηλία.
ΜΕΡΟΣ ΤΡΙΤΟΝ
ΓΕΝΕΑΛΟΓΙΚΑ ΔΕΝΔΡΑ ΟΛΩΝ ΤΩΝ ΚΑΤΟΙΚΩΝ ΤΟΥ ΠΑΛΑΙΟΧΩΡΙΟΥ
ΜΕΡΟΣ ΤΕΤΑΡΤΟΝ
ΣΕΛΛΑΚΙΑ Ή ΣΟΥΛΛΑΚΙΑ (ΑΡΧΑΙΟΣ ΟΙΚΙΣΜΟΣ = ΠΑΛΑΙΟΧΩΡΙΟΝ)
ΚΕΦΑΛΑΙΑ :
- Σελλοί – Ελλοί – Γραικοί - Αινιάνες (Βιβλιογραφία Ιστορικών Ερευνητών).
- Αρχαιολογικά ευρήματα κατά μήκος του αρχαίου δρόμου (Μυκηναϊκοί Τάφοι κ.λ.π).
- Σύντομη Ιστορική αναδρομή (Τέλος του αρχαίου Ελληνισμού, Ρωμαϊκή αυτοκρατορία, Βυζαντινή αυτοκρατορία, Φραγκοκρατία, πτώση Κωνσταντινουπόλεως 1453 ).
- Οθωμανική Κυριαρχία, Ελληνική Επανάσταση 1821.
- Aπονομή ηθικών αμοιβών σε όλους τους αγωνιστές της Επαναστάσεως του 1821.
- Συμμετοχή αγωνιστών στον Αγώνα του 1821, από το Παλαιοχώρι και τα Πουγκάκια.
ΜΕΡΟΣ ΠΕΜΤΟΝ
ΚΕΦΑΛΑΙΑ:
- ΠΟΛΙΤΟΧΩΡΙΑ ΣΤΙΣ ΠΑΡΥΦΕΣ ΤΟΥ ΤΥΜΦΡΗΣΤΟΥ
- ΒΛΑΧΟΙ = ΕΚΛΑΤΙΝΙΣΜΕΝΟΙ – ΛΑΤΙΝΟΦΩΝΟΙ
- ΣΟΥΛΙΩΤΕΣ ΣΤΙΣ ΠΑΡΥΦΕΣ ΤΟΥ ΤΥΜΦΡΗΣΤΟΥ
- ΤΣΑΜΗΔΕΣ ΣΤΙΣ ΠΑΡΥΦΕΣ ΤΟΥ ΤΥΜΦΡΗΣΤΟΥ
- ΓΑΛΑΤΕΣ (ΜΑΧΗ ΤΟ 279 Π.Χ ΣΤΑ «ΚΟΚΚΑΛΙΑ»)
ΜΕΡΟΣ ΕΚΤΟΝ
ΚΕΦΑΛΑΙΑ :
- ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΦΥΛΑ ΣΤΙΣ ΠΑΡΥΦΕΣ ΤΟΥ ΤΥΜΦΡΗΣΤΟΥ (Δρύοπες, Πελασγοί, Αίμονες, Αρκάδες, Αχαιοί, Μυρμιδόνες, Έλληνες, Δόλοπες, Δωριείς, Σελλοί – Ελλοί – Γραικοί – Αινιάνες, Αιτωλοί). Αμφικτυονίες, Μαντείο της Δωδώνης.
- ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ , ΑΡΧΑΙΟΙ ΧΑΡΤΕΣ , ΔΗΜ. ΕΓΓΡΑΦΑ (Γ.Α.Κ ), κ.λ.π.
ΠΡΟΛΟΓΟΣ
Τα κίνητρα για τη συγγραφή αυτού του πονήματος, ήταν απόρροια ενός αγνού ιδεαλισμού νοσταλγίας και πατριδολατρίας που είχα από μικρό παιδί προς τη γενέτειρα Γη και από τον πόθο να δώσω στον τόπο αυτό την πρέπουσα θέση στο Γεωγραφικό Ιστορικό και Κοινωνικό χώρο της Πατρίδος μας. Πρόκειται για μία μεγάλη έρευνα που υπερβαίνει τις δυνάμεις μου, αλλά θεωρώ ότι δεν έχω το δικαίωμα να κρατήσω για τον εαυτό μου και να περιέλθουν στη λήθη όλα εκείνα τα στοιχεία που έχω συγκεντρώσει από τα μαθητικά μου χρόνια μέχρι σήμερα, διότι αυτό θα αποτελούσε ζημία για ολόκληρη την Πατρίδα μας. Δεν προσδοκώ ούτε επιδιώκω συγγραφικές ή ιστοριοδιφικές δάφνες, διότι δεν ασκώ το επάγγελμα του ιστορικού - συγγραφέα και πολύ περισσότερο του ιστορικού - λογοτέχνη. Επίσης, δεν έχω την αξίωση να θεωρηθεί η εργασία μου αυτή πλήρης, προσπάθησα όμως όσο ήταν δυνατόν να είναι αντικειμενική και αμερόληπτη. Αν οι αναγνώστες κρίνουν ότι πέτυχα έστω και το ελάχιστο στην προσπάθειά μου αυτή, θα ήταν για μένα η μεγαλύτερη ηθική ικανοποίηση.
Σκοπός της έρευνας αυτής, είναι να έλθουν στο προσκήνιο ιστορικά ντοκουμέντα, εδραιωμένα σε θετικά στοιχεία (αρχαιολογικά ευρήματα, αρχαίοι Χάρτες, κείμενα, έγγραφα, Φωτογραφίες, κ.λ.π), που αφορούν το Παλαιοχώρι Τυμφρηστού (Ομιλαίων) και την ευρύτερη περιοχή της Δ. Φθιώτιδος «Στις Παρυφές του Τυμφρηστού». Στην ίδια θέση που βρίσκεται σήμερα το Παλαιοχώρι, υπήρχε στην αρχαιότητα οικισμός με τελευταία ονομασία «Σελλάκια ή Σουλλάκια». Επίσης, στην ίδια θέση κατοικούσαν στην αρχαιότητα οι «Σελλοί ή Ελλοί ή Αινιάνες» (σε πόλη ή όμιλο οικισμών, με την ονομασία "Ομίλαι"). Σύμφωνα με τον ιστορικό ερευνητή Ταξιάρχη Τσιόγκα, στην ίδια τοποθεσία είχαν την έδρα τους (Διοικητικό κέντρο) και οι «Γραικοί» κάτοικοι της γύρω περιοχής. Από τα παραπάνω συστατικά, που είναι αλληλένδετα μεταξύ τους, προέρχεται και ο τίτλος του βιβλίου: «ΣΤΙΣ ΠΑΡΥΦΕΣ ΤΟΥ ΤΥΜΦΡΗΣΤΟΥ – ΠΑΛΑΙΟΧΩΡΙΟΝ – ΣΕΛΛΟΙ - ΕΛΛΟΙ - ΓΡΑΙΚΟΙ». Με τον τίτλο αυτού του βιβλίου ο αναγνώστης αντιλαμβάνεται από την αρχή ότι η παρούσα έρευνα καταπιάνεται με την ιστορική εξέλιξη και την φυσιογνωμία της περιοχής: «Στις Παρυφές του Τυμφρηστού», στη Δυτική Φθιώτιδα. Ο Νομός Φθιώτιδος (το Νότιο τμήμα της αρχαίας ΦΘΙΑΣ) και ειδικότερα η κοιλάδα του Σπερχειού ποταμού μέχρι και τις κύριες πηγές του, που βρίσκονται "Στις Παρυφές του Τυμφρηστού", υπήρξε στους προϊστορικούς χρόνους η περιοχή όπου «ζυμώθηκαν» όλα τα γνωστά Ελληνικά φύλα: Δρύοπες, Γραικοί, Αχαιοί, Μυρμιδόνες, Έλληνες- Σελλοί - Ελλοί - Αινιάνες, Δωριείς, Αρκάδες, κ.ά, τα οποία εν συνεχεία εξαπλώθηκαν σε όλη την Ελληνική Επικράτεια, αλλά και εκτός αυτής. Και όμως σ’αυτή την περιοχή σήμερα, υπάρχουν ελάχιστα αρχαιολογικά ευρήματα ή σχεδόν καθόλου. Ο λόγος για τον οποίο δεν υπάρχουν αρχαιολογικά ευρήματα, είναι γιατί δεν έγιναν ανασκαφές, ή όπου έγιναν ήταν ελάχιστες και όχι συστηματικές. Ολόκληρες αρχαίες πόλεις δεν έχουν ανακαλυφθεί ακόμη και ούτε καν γνωρίζουμε την ακριβή θέση αυτών. Θα ήταν μεγάλο ευτύχημα εάν υπήρχε έστω και μια στοιχειώδης αναφορά για την προϊστορική περίοδο του Ελληνικού Έθνους στα σχολικά εγχειρίδια, όμως αυτή η εκδοχή ανήκει στη σφαίρα της φαντασίας. Γι’ αυτό όποιος μπορεί να γράψει κάτι για την περιοχή του ας γράψει, διότι ποιος ξέρει, κάποιος θα βρεθεί στο τέλος να ενώσει όλα αυτά τα κομμάτια και να συνθέσει όχι μόνο το ιστορικό «πορτραίτο» της λησμονημένης περιοχής, αλλά και το ιστορικό γίγνεσθαι της Πατρίδος μας. Είναι λάθος να πιστεύουμε, αυτά που μας επέβαλαν μέχρι σήμερα το «κατεστημένο» και ορισμένα Πανεπιστημιακά «κυκλώματα», ότι δηλαδή οι Έλληνες ήταν υποδουλωμένοι μόνο 400 χρόνια, ενώ στην πραγματικότητα ήταν υποδουλωμένοι 2.000 χρόνια περίπου. Συγκεκριμένα: Από το 200 π.Χ περίπου, υποδουλώθηκαν από τους Ρωμαίους και πολύ αργότερα από τους Οθωμανούς (1393 έως 1402 μ.Χ, 1416 έως 1423 μ.Χ και 1446 μ.Χ έως το 1821 μ.Χ η Φθιώτιδα. Η Κωνσταντινούπολη από το 1453 μ.Χ έως σήμερα). Κατά το διάστημα αυτό των 2.000 ετών περίπου, χάσαμε τα πάντα, τα χωριά μας, τις πόλεις μας, τον πολιτισμό μας, το όνομά μας (από Έλληνες γίναμε Ρωμιοί !!!) και σήμερα ακόμη, αν και έχουν περάσει 200 χρόνια περίπου από το 1821, αναζητούμε την ιστορία μας στα ελάχιστα αρχαία κείμενα που σώθηκαν από τη μανία των κατακτητών και τα οποία διαχειρίζονται, δυστυχώς ή ευτυχώς, ξένοι ιστορικοί. Από τις σελίδες αυτού του βιβλίου, ο αναγνώστης θα έχει την ευκαιρία να πληροφορηθεί τι σημαίνουν οι λέξεις: «Ρούμελη», «Ρωμιός», «Ρωμιοσύνη», «Γραικός», «Ελλός», «Σελλός», «Σούλι», «Θύαμις - Τσιάμης - Τσάμης», «Βλάχος», «Φουστανέλλα», «Κοκκάλια», «Γαλάτες» κ.ά.
Επίσης, ο αναγνώστης θα έχει την ευκαιρία να πληροφορηθεί, από κείμενα της αρχαίας Ελληνικής. Γραμματείας, τα σημαντικότερα γεγονότα που διεδραματίσθηκαν "Στις "Παρυφές του Τυμφρηστού" και την ευρύτερη περιοχή του Νομού Φθιώτιδος, από τους προϊστορικούς χρόνους μέχρι και την σύγχρονη εποχή. Οι αναγνώστες, που είναι κάτοικοι ή κατάγονται από το Παλαιοχώριον Τυμφρηστού (Ομιλαίων) Φθιώτιδος (όπως είναι η επίσημη ονομασία του χωριού), θα πληροφορηθούν για πρώτη φορά την ιστορία του χωριού τους και την προέλευση του ονόματος του χωριού τους, που προέρχεται από τον αρχαίο οικισμό «Σελλάκια ή Σουλλάκια». Επίσης, θα πληροφορηθούν όλα τα ονόματα των πρώτων κατοίκων του Παλαιοχωρίου, καθώς και τα Γενεαλογικά δένδρα όλων των συχωριανών τους. Οι «Παρυφές του Τυμφρηστού» στη Δυτική Φθιώτιδα, δεν είναι μόνο περιοχή με ιστορικό και αρχαιολογικό ενδιαφέρον, αλλά είναι και ένα «Τοπίο εξαιρετικού φυσικού κάλλους» με πλούσια Βιοποικιλότητα. Φιλοξενεί ένα σύνολο φυτών και ζώων που συγκροτεί ένα οικοσύστημα μοναδικό στην Ελλάδα. Στην περιοχή αυτή αυτοφύονται τα περισσότερα και τα σπανιότερα φυτά-βότανα της Ευρώπης, τα οποία χρησιμοποιεί ο άνθρωπος από τα πρώτα βήματά του πάνω στη Γή, είτε ως τροφή, είτε ως φάρμακο. (Ενδεικτικά αναφέρονται ορισμένα από αυτά σε ξεχωριστό κεφάλαιο, μαζί με φωτογραφίες των φυτών-βοτάνων, τις Φαρμακευτικές και τις θεραπευτικές τους ιδιότητες). Η δομή και η διάρθρωση της ύλης του πονήματος αυτού χωρίζεται σε έξι μέρη. Συγκεκριμένα: Στο πρώτο μέρος γίνεται η Γεωφυσική περιγραφή της περιοχής: α/. Τυμφρηστός (Βηλούχι ή Βελούχι), β/. Οξυά. γ/. «Στις Παρυφές του Τυμφρηστού». δ/. Αυτοφυόμενα φυτά – βότανα "Στις Παρυφές του Τυμφρηστού". ε/. Σπερχειός & πηγές Σπερχειού. Το δεύτερο μέρος, είναι αφιερωμένο στο σημερινό χωριό: Παλαιοχώριον Τυμφρηστού (Ομιλαίων). Το τρίτο μέρος επίσης είναι αφιερωμένο στο Παλαιοχώρι, με τα Γενεαλογικά δένδρα όλων των κατοίκων, από της ιδρύσεως του χωριού μέχρι σήμερα. Το τέταρτο μέρος είναι αφιερωμένο στον αρχαίο οικισμό «Σελλάκια ή Σουλλάκια», με σύντομη ανασκόπηση των διαφόρων ιστορικών γεγονότων που διεδραματίσθηκαν στην περιοχή αυτή, από τους προϊστορικούς χρόνους μέχρι και τη σύγχρονη εποχή. Το πέμπτο μέρος είναι αφιερωμένο στα «Πολιτοχώρια», τους «Βλάχους», τους «Σουλιώτες», τους «Τσιάμηδες» και τους «Γαλάτες» (Κεφάλαια που ενώ φαίνονται εκ πρώτης όψεως άσχετα μεταξύ τους, είναι συνδεδεμένα με την περιοχή αυτή). Τέλος, στο έκτο μέρος γίνεται αναφορά για όλα τα αρχαία Ελληνικά φύλα που κατοίκησαν στις Παρυφές του Τυμφρηστού (Δρύοπες, Πελασγοί, Αρκάδες, Αχαιοί, Μυρμιδόνες, Δόλοπες, Δωριείς, Σελλοί – Ελλοί – Γραικοί – Αινιάνες – Αιτωλοί). Επίσης, γίνεται αναφορά για την Ομηρική Ελλάδα την καλλιγύναικα, τους Έλληνες, τις Αμφικτυονίες, το Μαντείο της Δωδώνης, κ.α.
Γνωρίζω ότι τα στοιχεία που συγκέντρωσα για την έρευνά μου είναι ελάχιστα, σίγουρα υπάρχουν και άλλα, ίσως πιο σημαντικά, τα οποία τουλάχιστον μέχρι σήμερα δεν κατόρθωσα ν’ ανακαλύψω και να παρουσιάσω στο πόνημά μου. Όμως με την προσπάθειά μου αυτή ελπίζω να έβαλα ένα μικρό λιθαράκι στο οικοδόμημα της ιστορίας του τόπου μας. Θα ήμουν ευτυχής αν η προσπάθειά μου αυτή αποτελούσε αφορμή για την συγγραφή ενός πληρέστερου έργου, από ένα μελλοντικό ιστορικό, με περισσότερα ευρήματα που θα προκύψουν στην περιοχή τυχαία ή από ανασκαφές.
Διευκρινίζω ότι ακολούθησα την πρακτική της επανάληψης ορισμένων τμημάτων του ιδίου κειμένου (περιεχομένου) σε περισσότερα κεφάλαια – θέματα, αφενός διότι οι πληροφορίες που περιέχουν τα τμήματα αυτά θα διευκολύνουν τον αναγνώστη στην παρακολούθηση των γεγονότων και αφετέρου για να διατηρήσει το κάθε κεφάλαιο – θέμα την αυτοτέλειά του.
Τέλος, ζητώ από τους αναγνώστες την επιεική και δημιουργική τους κριτική, λαμβάνοντας πάντοτε υπόψη το γεγονός ότι αυτό το πόνημα είναι έργο ενός μη επαγγελματία ιστορικού – ερευνητή – συγγραφέα. Δυστυχώς σοβαροί λόγοι υγείας δεν μου επέτρεψαν να ολοκληρώσω την προσπάθεια αυτή εκδίδοντας ένα βιβλίο. Για το λόγω αυτό ανάρτησα όλο το υλικό της έρευνάς μου στο διαδίκτυο (www. paleochori.gr), με την τεχνική βοήθεια του γιου μου Νίκου, με τις ειδικές γνώσεις που απέκτησε στο Μετσόβιο Πολυτεχνείο Αθηνών (Προγραμματιστής Ηλεκτρολόγος Μηχανολόγος Η/Υ). Ευελπιστώ ότι ο Πολιτιστικός Σύλλογος του χωριού μας ή το Ιδιωτικό Λαογραφικό Μουσείο Κώστας Παπαναγιώτου "Κουδούνας", θα εκδώσουν όλο αυτό το υλικό και σε έντυπη μορφή (βιβλίο), εκμεταλλευόμενοι και τα πνευματικά μου δικαιώματα τα οποία τους παραχωρώ ΔΩΡΕΑΝ.
