Βότανα

ΒΟΤΑΝΑ 
 ΑΥΤΟΦΥΟΜΕΝΑ  ΣΤΙΣ  ΠΑΡΥΦΕΣ  ΤΟΥ  ΤΥΜΦΡΗΣΤΟΥ 

Είναι γνωστό ότι σε ολόκληρη την οροσειρά της Πίνδου, από το φαράγγι του Βίκου μέχρι τον Τυμφρηστό, τις Παρυφές του Τυμφρηστού, την Οξυά, την Οίτη, τον Παρνασσό και την ευρύτερη περιοχή, αυτοφύονται τα περισσότερα και τα σπανιότερα βότανα της Ευρώπης. Όμως δεν είναι γνωστό, ότι στις Παρυφές του Τυμφρηστού (πηγές του Σπερχειού) υπάρχουν εκατοντάδες σπάνια φυτά - βότανα, που χάρισε η φύση με τόση «γενναιοδωρία», τα οποία χρησιμοποιεί ο άνθρωπος από τα πρώτα βήματά του πάνω στη Γή, είτε ως τροφή είτε ως φάρμακο και δεν έτυχαν ιδιαίτερης προσοχής. Γι’αυτό σήμερα, που το αυξανόμενο ενδιαφέρον για τα βότανα απηχεί τη στροφή του ανθρώπου προς ένα πιο υγιεινό και φυσικό τρόπο ζωής, είναι ευκαιρία να τα γνωρίσουμε και να τα χρησιμοποιήσουμε όχι μόνο στη μαγειρική αλλά και ως εναλλακτικά φάρμακα. Η φύση αποτελεί το μεγαλύτερο φαρμακείο και το μυστικό της υγείας και της ομορφιάς βρίσκεται καλά κρυμμένο στα αυτοφυή φυτά-βότανα. Προσοχή όμως, τα βότανα είναι και πρέπει να αντιμετωπίζονται ως φάρμακα, γι'αυτό πάντοτε να συμβουλεύεστε το γιατρό σας πριν από τη λήψη τους.    

Όπως προαναφέρθηκε, τα αυτοφυόμενα φυτά-βότανα στις Παρυφές του Τυμφρηστού είναι μοναδικά όχι μόνο στην Ελλάδα, αλλά σε ολόκληρη την Ευρώπη, χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η εξαιρετική ποικιλία της ρίγανης που αυτοφύεται στην περιοχή αυτή. Διότι υπάρχουν πολλά φυτά με παρόμοιο άρωμα που ονομάζονται ρίγανη, αλλά η πραγματική ρίγανη είναι αυτή που αυτοφύεται στις παρυφές του Τυμφρηστού και την ευρύτερη περιοχή. Επίσης το «τσάϊ του βουνού», που υπάρχει σε πολλές περιοχές δεν έχει καμία σχέση με το είδος που αυτοφύεται στην περιοχή της Οξυάς («Σαράνταινα»), από απόψεως ποιότητας και γεύσεως. Δυστυχώς τόσο η ρίγανη όσο και το τσάϊ του βουνού ελαττώνονται συνεχώς, διότι αφενός δεν έχουν ληφθεί μέτρα προστασίας από την πολιτεία και αφετέρου κατά την συγκομιδή δεν συλλέγονται με προσοχή μόνο οι βλαστοί, όπως θα έπρεπε, αλλά γίνεται εκρίζωση των φυτών. Επίσης, κατά την συγκομιδή του Σαλεπιού (ορεινή ορχιδέα - Gymnadenia conopsea), θα πρέπει από τους δύο κονδύλους (βολβούς) να συλλέγεται μόνο ο ένας και ο άλλος να ξαναφυτεύεται αμέσως, για να φυτρώσει το φυτό τον επόμενο χρόνο. 

Η συνειδητοποίηση της αλλοίωσης και καταστροφής του φυσικού περιβάλλοντος και του τοπίου και η αναγνώριση του κινδύνου να εξαφανισθούν πολλά είδη της αυτοφυούς χλωρίδας, οδήγησε τις κυβερνήσεις να λάβουν μέτρα για την προστασία της φύσης. Τα μέτρα αυτά αφορούν κυρίως ορισμένες απαγορεύσεις, για την προστασία ειδών που κινδυνεύουν με εξαφάνιση και ιδίως την αυστηρή προστασία ορισμένων εκτάσεων με ιδιαίτερα φυσικά και βιολογικά χαρακτηριστικά. Οι προστατευόμενες περιοχές ονομάζονται «Εθνικοί δρυμοί», τελούν υπό «ειδικό καθεστώς προστασίας» και αποτελούν το σημαντικότερο μέτρο για την προστασία και διατήρηση της φυσικής μας κληρονομιάς. Στην περιοχή της Οίτης έχει ανακηρυχθεί «Εθνικός δρυμός» μία έκταση 70.000 στρεμμάτων περίπου, ενώ αντιθέτως στις Παρυφές του Τυμφρηστού, όπου βρίσκονται και οι πηγές του Σπερχειού, παρ’ όλο που υπάρχει η ίδια αυτοφυής χλωρίδα και άγρια πανίδα και κατά ορισμένους ειδικούς πιο πλούσια από αυτή της Οίτης, δεν έχει ληφθεί κανένα μέτρο προστασίας. Εκτός από τις μοναδικές ποικιλίες της ρίγανης και του τσαγιού, που όπως προανέφερα αυτοφύονται στις Παρυφές του Τυμφρηστού, υπάρχουν εκατοντάδες φυτά – βότανα που δεν έτυχαν ιδιαίτερης προσοχής όπως ο κρόκος, η ορχιδέα ή σερνικοβότανο (από τους βολβούς του γίνεται το σαλέπι), το κώνειο και άλλα που αναφέρονται στη συνέχεια σε αναλυτικό κατάλογο. 

[ Σύμφωνα με το λεξικό της Οξφόρδης : «…τα φυτά των οποίων τα άνθη, τα φύλλα, ο βλαστός, ο καρπός, η φλούδα και οι ρίζες τους χρησιμοποιούνται, ως τροφή ή φάρμακο, ή με άλλο τρόπο, λόγω του αρώματος ή της γεύσης τους, ονομάζονται βότανα…». Συνεπώς, ακόμη και μεγάλα φυτά όπως η καστανιά, η καρυδιά, η μουριά, η φλαμουριά (τίλιο), η βελανιδιά, το έλατο, το πλατάνι, το πουρνάρι, ο μέλεγος, η κρανιά κ.ά, θεωρούνται φυτά - βότανα, διότι οι καρποί τους και τα φύλλα τους χρησιμοποιούνται στη φαρμακευτική ]. 

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΟΣ ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΑΥΤΟΦΥΟΜΕΝΩΝ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΩΝ 

 ΦΥΤΩΝ - ΒΟΤΑΝΩΝ «ΣΤΙΣ ΠΑΡΥΦΕΣ ΤΟΥ ΤΥΜΦΡΗΣΤΟΥ» 

Αγιόκλημα. Φυτό φυλλοβόλο αναρριχώμενο. Τα φύλλα του βγαίνουν αντίθετα και τα άνθη του είναι λευκά ή κιτρινωπά που μοσχοβολούν. Πρόκειται για το γνωστό φυτό που απαντάται σε πολλά μέρη της Ελλάδος. Το αιθέριο έλαιο, απ’αυτό το γνωστό διακοσμητικό φυτό με τα λευκά ή κιτρινωπά αρωματικά άνθη, θεωρείται πολύτιμο για την Φαρμακοποιία. Το αιθέριο έλαιο λαμβάνεται με απόσταξη, έχει μυοχαλαρωτικές ιδιότητες και χρησιμοποιείται κατά της αϋπνίας, την ψαμμίαση κ.λ.π. Το αφέψημα από τα άνθη του είναι ευστόμαχο και διουρητικό και μπορεί να αντικαταστήσει το τσάι. Το αγιόκλημα έχει αντιφλεγμονώδη δράση και βοηθά στην αποβολή του πύου από τις αμυγδαλές. Για να ετοιμάσετε το ρόφημα, θα ρίξετε σε ένα φλιτζάνι νερό 15 γρ. ανθό από αγιόκλημα και θα το βράσετε  για 5 λεπτά. Πιείτε το με άδειο στομάχι, μισή ώρα πριν το φαγητό. Σε μορφή λοσιόν είναι κατάλληλο και για δερματικές παθήσεις.

Αγράμπελη ή Κληματίδα (Γκουρπένι ή Ζεμπελίνα). Είναι φυτό αναρριχώμενο με κερατόμορφα  φύλλα μαλακό τρίχωμα και άνθη που στην αρχή είναι άσπρα και στη συνέχεια μεταβάλλονται σε κίτρινα με κόκκινους καρπούς.  Τα άνθη της Αγράμπελης είναι μικρά με άφθονους και μακριούς στήμονες, όταν κιτρινίσουν έχουν μία ευχάριστη μυρωδιά, με έντονο άρωμα που μοιάζει με το άρωμα από τα άνθη της αμυγδαλιάς. Την εποχή της ανθοφορίας ολόκληρο το φυτό καλύπτεται από τα άνθη και είναι μια καλή πηγή συλλογής νέκταρ από τις μέλισσες. Η ζωή της αγράμπελης είναι μακροχρόνια και το ύψος της φθάνει τα 7 -8 μέτρα. Για θεραπευτικούς σκοπούς χρησιμοποιούνται τα φύλλα της αγράμπελης. Η συλλογή των φύλλων γίνεται την άνοιξη και αφού ξεραθούν διατηρούνται σε καθαρά γυάλινα δοχεία και χρησιμοποιούνται ως εκδόρια για τους αρρώστους με δερματικές εξελκώσεις καρκινωματώδεις (πληγές στο πρόσωπο, στη μύτη, στα πλαϊνά των ματιών κ.λ.π,). Προσοχή όμως τα φύλλα τοποθετούνται (για 2 -3 ώρες) μόνο στο πάσχον μέρος γιατί, εκτός από νεκρώματα της πληγής που θα καταστραφεί, θα δημιουργήσει και άλλο τραύμα γύρω της.                

Αγριάδα. Είναι ποώδες πολυετές φυτό, φυτρώνει σε πολλά μέρη και είναι ένα από τα ενοχλητικότερα και πιο δυσεξόντωτα ζιζάνια των αγρών. Το ρίζωμα του φυτού όμως έχει σπουδαίες θεραπευτικές ιδιότητες, γνωστές από την αρχαιότητα,  με την πιο βασική του ιδιότητα την ανακούφιση που προσφέρει στα συμπτώματα από προβλήματα του προστάτη. Συλλέγεται κατά τον Σεπτέμβριο, πλένεται καλά και ξεραίνεται επί 10 -15 ημέρες σε σκιερό μέρος. Θεραπευτική χρήση : Δυσουρία, κυστίτιδα, ουρηθρίτιδα, προστατίτιδα, χολολιθίαση, ψαμμίαση, αρθριτικά. Η αγριάδα είναι ένα από τα πιο χρήσιμα φαρμακευτικά φυτά και συμπεριλαμβάνεται σε πολλούς συνδυασμούς για την θεραπεία του προστάτη. Είναι μαλακτικό χωρίς παρενέργειες καθαρίζει τον οργανισμό από τις τοξίνες και μειώνει την χοληστερίνη του αίματος. (Για αφέψημα: Ρίχνουμε δύο κουταλιές του τσαγιού κομμένο ρίζωμα σε ένα φλιτζάνι νερό και το σιγοβράζουμε για 10 λεπτά. Σουρώνουμε και πίνουμε έως τρεις φορές την ημέρα). 

Αγριμόνιο. (Ονομάζεται και αγριμαία, ασπροζάκι, ασπροξάνη, φωνόχορτο). Είναι γένος φυτών της οικογενείας των ροδιδών, στο οποίο ανήκουν 12 είδη περίπου και διαθέτει φαρμακευτικές ιδιότητες. Ο βλαστός του είναι κοκκινωπός, με άφθονο χνούδι, τα φύλλα του πτερωτά, σύνθετα, με 5 - 9 φυλλάρια διακοπτόμενα από ενδιάμεσα μικρότερα φυλλάρια. Τα άνθη του είναι κίτρινα και εμφανίζονται από τον Ιούνιο έως τον Σεπτέμβριο. Τα φύλλα του και τα στελέχη του χρησιμοποιούνται στην φαρμακοποιία σαν διουρητικά, στυπτικά και θεραπευτικά των τραυμάτων. Περιέχει τανίνες, κουμαρίνες, γλυκοσιδικά, πικρά στοιχεία, νικοτινικό οξύ, πυριτικό οξύ, σίδηρο, βιταμίνες (Β & Κ), αιθέριο έλαιο. Θεραπευτική χρήση:Αιματουρία, άσθμα, βρογχίτιδα, λαρυγγίτιδα, φαρυγγίτιδα, βήχας, διάρροια, διόγκωση, δυσπεψία, δυσεντερία, ίκτερος, καχεξία, πρηξίματα, στραμπούληγμα, ραχιτισμός, υδρωπικία, δάγκωμα φιδιού, επουλωτικό, καθαρισμός των χοιραδικών ελκών, κρεατοελιές κ.λ.π. (παρασκευάζεται πάστα με ξίδι, πίτουρα και φύλλα αγριμονίου). Το τσάϊ των φύλλων του είναι κατά της ημικρανίας, της δυσπεψίας και της διάρροιας. Επίσης, με γαργάρες από αφέψημα αγριμονίου γίνεται καθαρισμός της φωνής (προφανώς από την φαρμακευτική αυτή ιδιότητα προέκυψε η ονομασία του  "φωνόχορτο").  

Αγριοκολοκυθιά (Βρυωνία). Πολυετές αυτοφυές φυτό, τριχωτό, κονδυλόρριζο, με παχύ και σαρκώδη κόνδυλο, που υπάγεται στην τάξη "Κολοκυνθώδη" και περιλαμβάνει 12 είδη, από τα οποία 4 αυτοφύονται στην Ελλάδα. Το φυτό ονομάζεται και ποντικοστάφυλο αγριόκλημα, αμπελουρίδα, θεριόχορτο, φαρμακιά. Ο βλαστός του έρπει ή αναρριχάται με την βοήθεια ελίκων επάνω σε φράχτες και θάμνους. Τα άνθη του (άρρενα ή θήλεα, σε διαφορετικά φυτά), είναι πρασινωπά και φέρονται πολλά μαζί κατά δέσμες, εμφανιζόμενα κατά τα μέσα της ανοίξεως. Οι καρποί του είναι ράγες σφαιρικές, έχουν μέγεθος ρεβιθιού, χρώμα κόκκινο και μοιάζουν με σταφύλια. Όλα τα μέρη του φυτού, αλλά κυρίως ο καρπός και η ρίζα του, είναι δηλητηριώδη. Την ιδιότητά τους αυτή οφείλουν στο γλυκοζίδιο «βρυωνίνη» που περιέχουν και το οποίο βρίσκει ευρεία εφαρμογή στη φαρμακευτική σαν καθαρτικό, αντισπασμωδικό, διουρητικό και καταπραϋντικό. Η «βρυωνύνη» δρά παραλυτικά επί του κεντρικού νευρικού συστήματος όταν απορροφηθεί σε μεγάλη ποσότητα. Η δηλητηρίαση μπορεί να επιφέρει εμετούς, αηδία, ισχυρούς κολικούς, αιματώδη διάρροια, ερεθισμό των νεφρών, αποβολή στις έγκυες, καταστροφή των ιστών, σπασμούς, κεντρική παράλυση και τέλος θάνατο από ασφυξία. Το φυτό Βρυωνία υπό ιατρική παρακολούθηση, χρησιμοποιείται κυρίως ως καθαρτικό και για ασθένειες από οιδηματικές δερματικές αλλοιώσεις, κοκκύτης, έλκος στομάχου–δωδεκαδακτύλου. Η ρίζα του φυτού χρησιμοποιείται είτε νωπή, οπότε η συλλογή μπορεί να γίνεται όλο το έτος, είτε αποξηραμένη.

Αγριομάρουλο ή Πικραλίδα ή Πικραφάκα ή Ταραξάκος. Το όνομα Ταραξάκος πρέπει να προέρχεται από την λέξη «Τάραξις», με την οποία οι ιατροί του Μεσαίωνα ονόμαζαν κάποια ανωμαλία των οφθαλμών και για την θεραπεία χρησιμοποιούσαν αυτό το φυτό. Θεωρείται ένα από τα καλύτερα χολαγωγά φυτά, είναι τονωτικό, αντισκορβουτικό, διουρητικό, αποτοξινωτικό κ.ά. Είναι πλούσιο σε βιταμίνη Α, C, D, σίδηρο, κάλιο, μαγνήσιο, βιταμίνες του συμπλέγματος Β, όπως νιασίνη, ριβοβλαμίνη, θειαμίνη κ.ά. Χρησιμοποιείται όλο το φυτό και κυρίως ή ρίζα του η οποία συλλέγεται την άνοιξη. Η ρίζα και ο γαλακτώδης χυμός περιέχουν μια πικρή ουσία που δημιουργεί ένα ερέθισμα στον οργανισμό που διεγείρει τις εκκρίσεις της χολής. Θεραπευτική χρήση: Βήχας, διαβήτης, κατάγματα, κρεατοελιές, παχυσαρκία, σκορβούτο, διόγκωση, σπλήνας, υδρωπικία, χλώρωση, χολολιθίαση κ.ά. Γενικά το ταπεινό αγριοράδικο είναι ένα από τα πιό θαυματουργά βότανα αφού συμβάλλει συνολικά στην καλή λειτουργία του οργανισμού.

Αγριοτριανταφυλλιά. Αγκαθωτός αυτοφυόμενος θάμνος, ύψος 1- 3 μέτρα, με φυλλάρια λεία, πριονωτά (Ο Θεόφραστος την ονομάζει κυνόρροδον). Τα άνθη της, ρόδινα ή λευκά, εμφανίζονται κατά το τέλος της ανοίξεως και τις αρχές του καλοκαιριού. Οι πορτοκαλόχροοι καρποί καθώς και τα άνθη της χρησιμοποιούνται ευρύτατα στην φαρμακευτική, λόγω των πολύτιμων ιδιοτήτων τους (στυπτικά, καθαρτικά, διουρητικά, καταπραϋντικά). Οι καρποί και τα άνθη της παρουσιάζονται ως φυσικοί συμπυκνωτές βιταμινών (Α-καροτίνη, Β2, R, K, E), ενώ παράλληλα είναι πλούσιοι σε σάκχαρο, κιτρικό οξύ, μεταλλικά άλατα, και τανίνες.  Το αφέψημα θεωρείται ιδανικό, για ραχιτισμό, τονωτικό σε λοιμώξεις του αναπνευστικού συστήματος, στο στομάχι, την ατονία, την ανορεξία, την δυσπεψία κ.λ.π. Έχει στυπτικές ιδιότητες και βοηθά στην καταπολέμηση της διάρροιας και των κολικών των εντέρων. Επίσης θεωρείται πολύ αποτελεσματικό αντισηπτικό για τις μολύνσεις των βλεφάρων και των οφθαλμών. Τα άνθη και οι καρποί της χρησιμοποιούνται για γλυκά του κουταλιού, μαρμελάδες, σιρόπια και ζεστά ροφήματα με έξοχη γεύση. Θεραπευτική Χρήση: Αϋπνία, ραχιτισμό, εντερίτιδα, οφθαλμίτιδα, συνάχι. 

Αγριοφράουλα η αλπική (Χαμοκερασιά). Το θαυμάσιο αυτό αυτοφυές φυτό που έχει το «ελλαγικό οξύ», ένα αντιοξειδωτικό το οποίο καταστρέφει τις ελεύθερες ρίζες που είναι υπεύθυνες για την γήρανση. Απαντάται κυρίως σε δάση ξέφωτα (από τα 400-2200 μ. υψ) και ονομάζεται «χαμοκερασιά ή αγριοφράουλα ή αλπική». Ο Διοσκουρίδης την ονομάζει «χαμαικέρασο». Ο βλαστός της είναι λεπτός με πολλές παραφυάδες. Έχει φύλλα σύνθετα τρίφυλλα, με φυλλάρια οδοντωτά, χνουδωτά στην κάτω επιφάνεια και άνθη λευκά ή ρόδινα, εμφανιζόμενα την άνοιξη. Χρησιμοποιείται ευρέως στην βιομηχανία καλλυντικών, για την παρασκευή κρεμών για το δέρμα και τον αποχρωματισμό των πανάδων. Ο καρπός της άγριας φράουλας (σε αντίθεση με τις καλλιεργούμενες ποικιλίες) είναι κατάλληλος για αναιμία, καθαρτικός και τονωτικός για το ήπαρ, βελτιώνει τη λειτουργία των νεφρών, για τα αδύναμα νεύρα και τις στομαχικές διαταραχές, έχει αιμοστατικές, διουρητικές, τονωτικές και υπακτικές ιδιότητες. Τα φύλλα της μπορούν να χρησιμοποιηθούν για αφέψημα, γιατί είναι καλό τονωτικό, για γαργάρες και στοματική πλύση, σε ερεθισμένα ούλα και στομαχικά έλκη. Επίσης, φαρμακευτικές θεωρούνται και οι ρίζες του φυτού, οι οποίες συλλέγονται το Φθινόπωρο.

Αλθαία - Μολόχα (Νερομολόχα ή Δενδρομολόχα). Το όνομά της προέρχεται από την αρχαία Ελληνική λέξη «Αλθαία» - «Άλθος», που σημαίνει μέσον σωτηρίας (Άλθομαι = υγιαίνω). Οι φαρμακευτικές της ιδιότητες ήταν γνωστές από τους αρχαίους χρόνους και χρησιμοποιείτο στην φαρμακευτική ως αποχρεμπτικό, στυπτικό, αντιφλεγμονώδες, επουλωτικό, αιμολυτικό, μαλακτικό (κάλους των ποδιών, ποδόλουτρο με έγχυμα). Ο Θεόφραστος την αποκαλεί «Μαλάχη η αγρία», καθώς και «αλθαία». Ο Διοσκουρίδης την ονομάζει «ιβίσκο», όπως επίσης ο Βιργίλιος και ο Πλίνιος. Όλα τα μέρη της Αλθαίας  περιέχουν βλεννώδεις ουσίες, στις οποίες οφείλονται οι φαρμακευτικές ιδιότητες (αντιβηχικές, μαλακτικές, καταπραϋντικές). Η ρίζα της, αφού αποφλοιωθεί και αποξηρανθεί, κόβεται σε μικρούς κύβους και αποτελεί την «αλταία» των φαρμακείων. Η Αλθαία ή νερομολόχα ή ιβίσκος, είναι φυτό πολυετές, ύψος 0,5 - 1 μέτρο περίπου και έχει φύλλα ωοειδή, οδοντωτά και μεγάλα άνθη, λευκορόδινα ή κόκκινα, που εμφανίζονται στις αρχές του καλοκαιριού. Η συγκομιδή των φύλλων και των ανθέων γίνεται τον πρώτο χρόνο, ενώ οι ρίζες συγκομίζονται τον δεύτερο και τον τέταρτο χρόνο. Θεραπευτική χρήση : Βήχας, γαστρίτιδα, λαρυγγίτιδα, ουλίτιδα, διάρροιας, αιμορροϊδών, δαγκώματα δηλητηριώδη, δερματοπάθειες, διάρροια, δυσεντερία, νεφρίτιδα, πλευρίτιδα, στηθάγχη, έλκος στομάχου – δωδεκαδακτύλου, λεπτού εντέρου, κυστίτιδα. Επίσης ο χυμός της θεραπεύει από τα τσιμπήματα της μέλισσας ή της σφήκας, την βραχνάδα της φωνής και τις άφθες, κάνοντας πλύσιμο του στόματος με γαργάρες.

Αμάραντος ο αείζωος (Sempervivum).  "... Για ειδέστε τον αμάραντο σε τι βουνό φυτρώνει. Φυτρώνει μεσ' τα δύσβατα στις πέτρες στα λιθάρια..."  Το χιλιοτραγουδισμένο αυτό φυτό, απαντάται σε κοιλότητες βράχων στις «Παρυφές του Τυμφρηστού» («Οξυά», «Σαράνταινα», «Κοκκάλια»), αλλά και σε άλλες ορεινές περιοχές της Ελλάδος. Σύμφωνα με τον μύθο ο Δίας πρόσφερε το φυτό αυτό στους ανθρώπους για να προστατεύονται από τους κεραυνούς και τη φωτιά. Υπάρχουν αναφορές που χρονολογούνται πριν από 2000 χρόνια, για την ανάπτυξη του φυτού αυτού στις πλακοσκεπείς στέγες των σπιτιών. Το γένος του αείζωου αμάραντου (Sempervivum) περιλαμβάνει 40 περίπου είδη (οικογένεια Κρασσουλίδες - Crassulaceae) και εντοπίζονται σε περιοχές με υψόμετρο πάνω από 1200 μέτρα. Αναπτύσονται κυρίως σε προσήλια σημεία σε σχισμές βράχων ή σε επικλινή εδάφη με αραιή βλάστηση. Είναι ανθεκτικό αειθαλές πολυετές φυτό με φύλλα γκριζοπράσινα, οβάλ, μυτερά σαρκώδη και με βλαστό που φθάνει τα 5 εκατοστά. Κατά την ανθοφορία του φυτού ορθώνεται στο κέντρο του κορμού ένας βλαστός με αστερόμορφα κόκκινα ή ρόδινα ή κίτρινα άνθη, που ανθίζουν από τον Ιούνιο έως και το Σεπτέμβριο. Όλα τα είδη του αείζωου αμάραντου εκβάλουν παραφυάδες που συγκεντρώνονται γύρω από τη βάση του μητρικού φυτού και κάθε μία έχει το δικό της ριζικό σύστημα. Το φύλλο είναι στυπτικό. Το θραύετε στη μέση, πιέζετε το χυμό από το φύλλο και το αλείφετε σε εγκαύματα, δήγματα εντόμων και άλλα δερματικά προβλήματα. Ο χυμός αυτός είναι καταπραϋντικό του δέρματος μετά από επαφή με τσουκνίδες. Για να μαλακώσει το δέρμα γύρω από κάλους, δένετε ένα φύλλο για λίγες ώρες. Το αφέψημα είναι κατάλληλο για φαρυγγίτιδα, βρογχίτιδα και στοματίτιδα. Επίσης το μάσημα φύλλων του αμάραντου, ελαφρύνει τον πονόδοντο. 

Άνηθος. Αρωματικό ετήσιο φυτό που χρησιμοποιείται στην μαγειρική ως αρτυματικό και στην Φαρμακοποιϊα, για τις ιδιότητες που έχουν κυρίως τα σπέρματα, από τα οποία λαμβάνεται το ανηθέλαιο (τονωτικές, γαλακτοπαραγωγικές, αντισπασμωδικές, καθαρτικές). Ο βλαστός του είναι κοίλος, γραμμωτός και φθάνει σε ύψος τα 0,20 – 0,80 μ. Τα φύλλα του αποτελούνται από νηματοειδή φυλλάρια και τα άνθη του είναι κίτρινα τοποθετημένα κατά τέτοιο τρόπο, ώστε να σχηματίζουν ένα είδος ομπρέλας (Σκιάδι). Χρησιμότης : Ανεμοβλογιά, ατονία, ιλαρά, κράμπα, παχυσαρκία, τέτανος, υδρωπικία (συγκέντρωση υγρού σε ένα μέρος του σώματος). Επίσης, θεωρείται φυτό τονωτικό, γαλακταγωγό, εμμηναγωγό, διουρητικό, βοηθάει στην μείωση του μετεωρισμού (φούσκωμα) ανακουφίζει τον στομαχόπονο και ενδείκνυται για γυναίκες που θηλάζουν με ανεπαρκή γαλακτόρροια. 

Αντράκλα. Είναι ετήσιο φυτό, ύψους 0,10 – 0,30 μ, με φύλλα αντίθετα, σαρκώδη και γυαλιστερά. Τα άνθη της είναι κίτρινα. Την συναντάμε σε χέρσους και καλλιεργημένους αγρούς, με τα κοινά ονόματα αντράκλα αδράχλη, γλυστρίδα, χαροβότανο. Ο Ιπποκράτης τη θεωρούσε φάρμακο για πολλά προβλήματα, ιδιαίτερα για την μητροραγία, ο Γαληνός για το μούδιασμα των δοντιών και των ούλων και ο Διοσκουρίδης την περιελάμβανε στα οφθαλμικά φάρμακα. Η αντράκλα περιέχει πολλές βιταμίνες (Α,C,Β και καροτενοειδή καθώς και μαγνήσιο, ασβέστιο, κάλιο και σίδηρο). Επίσης περιέχει τα περισσότερα Ω3 λιπαρά οξέα (λινολεϊκό οξύ), από κάθε άλλο λαχανικό. Η αντράκλα χρησιμοποιείται σαν σαλατικό και συγχρόνως σαν φάρμακο τονωτικό, αφροδισιακό, κατευναστικό και διουρητικό. Επίσης θεωρείται κατάλληλο καθαρτικό του αίματος. Θεραπευτική χρήση : Αμοιβάδωση, κολίτιδα, χολολιθίαση. 

Απήγανος. Το φυτό αυτοφύεται σε πετρώδεις περιοχές και είναι γνωστό σαν πήγανο, πήγαντο, πηγουνιά, σιδερόχορτο. Είναι φυτό πολυετές πόα, αρωματικό, με φύλλα πτεροσχιδή και άνθη σχετικά μεγάλα κίτρινα, εμφανιζόμενα στις αρχές του καλοκαιριού και καλύπτουν το μεγαλύτερο μέρος του φυτού. Οι φαρμακευτικές ιδιότητες του φυτού (αντισπασμωδικές, καταπραϋντικές, στυπτικές, εμμηναγωγές), οφείλονται στο αιθέριο έλαιο που περιέχει και το οποίο παραλαμβάνεται με την απόσταξη των νεαρών βλαστών. Ο φρέσκος απήγανος περιέχει πτητικά έλαια που μπορούν να καταστρέψουν τα νεφρά και το συκώτι. Θεραπευτική χρήση : Αυτό το αρχαίο φαρμακευτικό βότανο χρησιμοποιείται σε αδύνατη όραση και πονοκεφάλους που οφείλονται σ’αυτή, σε καρδιακές αρρυθμίες, υπέρταση, ορχίτιδα, δυσμηνόρροια την σκλήρυνση οστών και των οδόντων κ.λ.π. Προσοχή πρέπει να χρησιμοποιείται μόνο από ειδικούς και καθόλου από εγκύους, διότι προκαλεί αποβολές. Οι μεγάλες δόσεις είναι τοξικές και μπορεί να προκαλέσουν από νοητική σύγχυση μέχρι θάνατο. Κατά το χειρισμό του φυτού μπορεί να προκληθούν αλλεργικές αντιδράσεις και εγκαύματα.

Ασφόδελος (Σπερδούκλα). Πολυετές φυτό, ύψους 1 - 1,50 μ, με λείο και ισχυρό βλαστό και ρίζες κονδυλώδεις. Έχει φύλλα πλατιά, τριγωνικά, γαλαζοπράσινα και μικρά, λευκά ή κίτρινα άνθη διατεταγμένα κατά «τσαμπιά» στον άφυλλο βλαστό. Το συναντάμε σε άγονους και χέρσους αγρούς και τα κατά τόπους ονόματα του είναι: Ασφενδουλιά, σφεντυλιά, σπερδούκλα, ασπερδούκλα, ακαρώνι, σπορτούλα, άρβικας. Για τους αρχαίους ο ασφόδελος ήταν σύμβολο του πένθους. Τον φύτευαν στους τάφους διότι πίστευαν ότι με τις ρίζες του τρέφονταν οι ψυχές στον Άδη. Οι ρίζες (κόνδυλοι), αλλά και τα άλλα μέρη του ασφόδελου, θεωρείται ότι έχουν φαρμακευτικές ιδιότητες (καρδιοτονωτικές, αποχρεμπτικές, εμετικές, διουριτικές, επουλωτικές), γι’αυτό και βρίσκουν ευρεία εφαρμογή στη φαρμακοποιϊα. Οι ρίζες (κόνδυλοι) πρέπει να συλλέγονται πριν την αποξήρανση των φύλλων ή πρίν την άνοιξη και πρέπει να χρησιμοποιούνται αμέσως ή να φυλάγονται μακρυά από την υγρασία.  Θεραπευτική χρήση : Καρδιοτονωτικό, αποχρεμπτικό, εμετικό, διουρητικό, επουλωτικό, κ.ά (4 g βότανο σε 300 g κρασί). Κατάπλασμα με αφέψημα με κρασί (20 g ρίζας σε 200 g κρασί) σε αποστήματα, φλεγμονές, δήγματα ερπετών, σκορπιών κ.λ.π.  

Αφιόνι (Παπαρούνα). Ετήσιο φυτό, κυρίως φαρμακευτικό, αλλά και με καλλωπιστική αξία, την οποία οφείλει στα μεγάλα και ζωηρόχρωμα άνθη του. Έχει ισχυρό βλαστό, ύψους 0,40 –1,20 μέτρα κοίλο, γαλαζωπό, φύλλα πτεροσχιδή, οδοντωτά και άνθη μεγάλα, άσπρα, ρόδινα ή κόκκινα, που εμφανίζονται στο τέλος της ανοίξεως ή τις αρχές του καλοκαιριού. Ο χυμός του είναι γαλακτώδεις και όλα τα μέρη του φυτού, εκτός από τα σπέρματα περιέχουν «όπιο». Το όπιο αποτελείται από διάφορα αλκαλοειδή όπως μορφίνη, κωδεϊνη, θηβαϊνη, παπαβερίνη, ναρκωτίνη, ναρκεϊνη κ.λ.π, ουσίες παυσίπονες, ναρκωτικές, υπνωτικές, αλλά και πολύ τοξικές. Η χρήση του «οπίου» δημιουργεί μία κατάσταση ευφορίας στον οργανισμό, οδηγεί σε εθισμό με αποτέλεσμα την οπιομανία ή τοξικομανία. Γι’αυτό η χρήση του για θεραπευτική χρήση, γίνεται μόνο με ιατρική συνταγή. 

Αψιθιά (Άρτεμις). Πολυετές φρυγανώδες φυτό αυτοφυές σε άγονους και πετρώδεις τόπους. Κατά τον Πλίνιο, το όνομα προέρχεται από την λέξη Άρτεμις = υγεία. Φθάνει σε ύψος 0,50 –1,20 μέτρα και έχει φύλλα πτερωτά, αποτελούμενα από λογχοειδή τμήματα. Η κάτω επιφάνεια των φύλλων έχει χρώμα πρασινωπό, η επάνω επιφάνεια είναι λευκομέταξι και όλο το φυτό καλύπτεται από αργυρόγρωμο χνούδι δίνοντας την εντύπωση του λευκού. Τα άνθη του είναι μικρά σφαιρικά κιτρινοπράσινα και εμφανίζονται στις αρχές του καλοκαιριού μέχρι τις αρχές του Φθινοπώρου. Όλα τα μέρη του φυτού έχουν διαπεραστική οσμή και πικρή γεύση, ιδιαίτερα τα φύλλα. Με την απόσταξη του χόρτου και των ανθέων λαμβάνεται πράσινο αιθέριο έλαιο, γνωστό σαν αψινθέλαιο, χρήσιμο στην ποτοποιία και κυρίως στην φαρμακευτική σαν τονωτικό, εφιδρωτικό και αντιπυρετικό. Στη θεραπευτική χρησιμοποιούνται οι σπόροι Αψιθιάς (βοηθούν στην πέψη και το αδυνάτισμα, σταματούν τη διάρροια, εμετούς κ.λ.π) και η ρίζα του φυτού (επιληψία, ζαλάδες, λιποθυμίες). Η συλλογή των φαρμακευτικών μερών του φυτού γίνεται για τις ανθισμένες κορυφές του, τον Αύγουστο και για την ρίζα του τον Οκτώβριο. Θεραπευτική χρήση: Αναιμία, δαγκώματα δηλητηριώδη, διαβήτης, ηπατικές παθήσεις, οφθαλμίτιδα, παχυσαρκία, πυρετός, υδρωπικία κ.ά.

Βαλεριάνα. Φυτό πολυετές, ύψους 0,50 - 1,30 μ , με πολλές παραφυάδες. Η ρίζα του είναι βαρύοσμη και ο βλαστός αυλακωτός, με χνουδωτούς κόμπους. Τα φύλλα του είναι πτερωτά λογχοειδή και τα άνθη του λευκά ή ρόδινα υπό μορφή ομπρέλας. Η ρίζα του αποτελεί το κυρίως φαρμακευτικό τμήμα του φυτού. Με απόσταξη των ριζών παραλαμβάνεται αιθέριο έλαιο, που περιέχει βορνεόλη, βαλεριανική αλδεϋδη και βαλεριανικό οξύ. Και οι τρεις αυτές ουσίες είναι τονωτικές και αντισπασμωδικές. Η εκρίζωση των φυτών γίνεται το Φθινόπωρο και μετά από καλό πλύσιμο ακολουθεί η αποξήρανση. Οι γάτες δείχνουν ιδιαίτερη προτίμηση στη βαλεριάνα, της οποίας τρώνε τα φύλλα σαν καθαρτικό, γι’αυτό ονομάζεται και «βότανο της γάτας». Θεραπευτική χρήση: Άσθμα, δηλητηριάσεις, επιληψία, καούρες, καρδιοπάθειες, παράλυση, παχυσαρκία, σπασμοί, ταχυκαρδία, τέτανος, καταπραϋνει το νευρικό σύστημα σε περιπτώσεις νευρώσεων. Επίσης, βοηθάει στην χαλάρωση, στα προβλήματα ύπνου και λειτουργεί καταπραϋντικά σε ψυχοσωματικά προβλήματα.   

Βασιλικός. Υπάρχει σχεδόν σε όλη την Ελλάδα, με διάφορες παραλλαγές σε μέγεθος και χρώμα των φύλλων (πλατύφυλλος κατ’ εξοχήν φαρμακευτικός, μικρόφυλλος, μελανόφυλλος κ.ά). Ο βασιλικός βρίσκει εφαρμογή στην μαγειρική, την φαρμακευτική (κυρίως εναντίον των παθήσεων του γαστρεντερικού συστήματος), την αρωματοποιία και την παρασκευή αλκοολικών ηδυπότων. Ιδιαίτερα χρήσιμες είναι οι ανθισμένες κορυφές. Η συλλογή του γίνεται όταν το φυτό βρίσκεται σε πλήρη άνθηση. Μετά την συλλογή ξηραίνεται σε σκιερό μέρος. Το ρόφημα καταπραϋνει τους σπασμούς της κοιλιάς, τη νεύρωση στομάχου, τις ημικρανίες και βοηθά στη μνήμη. Τα φύλλα του φυτού βοηθούν στη δυσκοιλιότητα όταν φαγωθούν τρυφερά. Θεραπευτική χρήση : Ατονία, γαστραλγία, δυσκοιλιότης, ζαλάδες, σπασμοί, τέτανος, ψαμμίαση. Επίσης, εισπνοές από αιθέριο έλαιο, μειώνει την πνευματική κούραση. 

Βάτος. Είναι θάμνος κοινότατος σε όλη την Ελλάδα. Οι βλαστοί του είναι αυλακωτοί, ακανθοφόροι και τα φύλλα του σύνθετα, ωοειδή, οδοντωτά. Η επάνω επιφάνειά τους είναι λεία και πράσινη, ενώ η κάτω επιφάνεια φέρει λευκό χνούδι. Τα άνθη του είναι ρόδινα και εμφανίζονται στα μέσα του καλοκαιριού. Οι καρποί του είναι ερυθροί ή ερυθρομέλανοι, γλυκόξινοι. Όλα τα μέρη του φυτού, κυρίως όμως οι καρποί και τα φύλλα, θεωρούνται φαρμακευτικά. Από τους καρπούς, που συλλέγονται όταν ωριμάσουν, παρασκευάζεται σιρόπι διουρητικό και δροσιστικό. Τα φύλλα του βάτου περιέχουν πλήθος ενεργών συστατικών, όπως κιτρικά & ισοκιτρικά οξέα καθώς και φλανοειδή, συλλέγονται την άνοιξη και χρησιμοποιούνται σαν στυπτικά, εφιδρωτικά, μαλακτικά καθώς και για την αντιμετώπιση διαταραχών του γαστροεντερικού συστήματος, των αφθών, την στερέωση των ούλων (με το μάσημα των φύλλων), των κονδυλωμάτων και των αιμορροϊδών με κατάπλασμα. Θεραπευτική χρήση: Αιμοροϊδες, αναιμία, ατονία, άφθες, διαβήτης, διάρροια, καρδιοπάθειες, στηθάγχη.

Βάτος - Σμίλαξ (Smilaxaspera), σκυλόβατος, ξυλόβατος, 
(αρκουδόβατος κ.ά). Ο βλαστός του καλύπτεται με αγκάθια, τα κατώτερα φύλλα είναι λεπιοειδή, τα ανώτερα απλά, με λείες παρυφές που φέρουν στις βάσεις δύο έλικες. Τα άνθη φύονται σε ταξιανθίες βότρυς ή σκιάδια και ο καρπός είναι σφαιρικές ράγες σε τσαμπιά. Τα νεαρά βλαστάρια τρώγονται ωμά και μοιάζουν με σπαράγγι ενώ η ρίζα του φυτού θεωρείται ότι θεραπεύει την ψωρίαση, την βροχίτιδα, το άσθμα και την ρευματοειδή αρθρίτιδα. Από τις ρίζες λαμβάνεται αρωματική ουσία με την ονομασία «σαρσαπαρίλλα». Η ουσία αυτή είναι αφροδισιακή, διότι έχει στενή σχέσει με την ανδρική ορμόνη τεστοστερόνη και χρησιμοποιείται για την θεραπεία της σεξουαλικής ανικανότητας. Οι ρίζες του φυτού ξηραίνονται και κυκλοφορούν στο εμπόριο σε δέσμες. 

Βερβερίδα (Ξαγκαθιά ή Σαγκαθιά). Φυλλοβόλος αγκαθωτός θάμνος, ύψους 0,30 – 0,80 μ, με κλαδιά δύσκαμπτα, φύλλα μικρά και άνθη κίτρινα. Όλα τα μέρη της βερβερίδας και ιδίως οι ρίζες της, περιέχουν μια φαρμακευτική και βαφική ουσία, την «βερβερίνη», με ιδιότητες διεργερτικές, τονωτικές, χοληναγωγούς και καθαρτικές. Ο θάμνος αυτός αυτοφύεται μόνο στις ορεινές και βραχώδεις περιοχές με διάφορα ονόματα (λουτσιά, ξαγκαθιά, σαγκαθιά, οξαγκαθιά, μπερβερίτσι). Η συλλογή των φύλλων γίνεται όταν το φυτό είναι ανθισμένο και των ριζών την Άνοιξη ή το φθινόπωρο. Οι καρποί συλλέγονται όταν είναι τελείως ώριμοι. Θεραπευτική χρήση: Ενδείκνυται για την διόρθωση της λειτουργίας του ύπατος, την ενίσχυση της ροής της χολής,  την δυσεντερία, την συμφόρηση ήπατος  (ίκτερο) κ.ά. 

Βερονίκη ή Βερόνικα. Πολυετές αυτοφυές φυτό (ζιζάνιο), απαντώμενο σε δάση και βοσκοτόπια και είναι γνωστό και ως αυλακόχορτο ασπροσέλινο. Έχει ύψος 0,10 – 0,40 μ, χρώμα γκρίζο και καλύπτεται από πυκνές τρίχες. Τα φύλλα του είναι ωοειδή, πριονωτά και τα άνθη του ανοιχτόχρωμα κυανά και σε μερικά είδη είναι μόβ, λευκά ή ρόζ. Έχει ιδιότητες τονωτικές, διεγερτικές, καθαρτικές, διουρητικές και χρησιμοποιείται σαν υποκατάστατο του τσαγιού. Από τα 300 είδη που υπάρχουν τα περισσότερα καλλιεργούνται και ως καλλωπιστικά, υπάρχουν όμως είδη που τρώγονται ως σαλατικά. Κατά την συλλογή, συλλέγεται ολόκληρο το φυτό και μάλιστα πριν προλάβει ν’ανθήσει και ακολουθεί η ξήρανση. Θεραπευτικές χρήση : Τα φύλλα του φυτού χρησιμοποιούνται στην παρασκευή αφεψήματος, που θεωρείται εξαιρετικό κατά του βήχα,  γαστραλγίας, δυσπεψίας, κυστίτιδας, ψαμμίασης, δερματικές παθήσεις. 

Βίγκα (Αγριόλιζα). Πολυετές αυτοφυές φυτό απαντώμενο σε σκιερούς τόπους και σε δάση. Είναι φυτό από τα λίγα που μπορούν να αναπτυχθούν κάτω από πυκνή σκιά θάμνων ή δένδρων. Έχει φύλλα ωοειδή, λεία και γυαλιστερά και άνθη χρώματος κυανού, που εμφανίζονται τέλος ανοίξεως μέσα καλοκαιριού. Οι ανθοφόροι βλαστοί του είναι όρθιοι, ενώ το υπόλοιπο φυτό έρπει στο έδαφος, σχηματίζοντας έτσι ένα πυκνό χλοοτάπητα. Η βίγκα είναι πλούσια σε δεψικές ουσίες και χρησιμοποιείται στην βυρσοδεψία και την φαρμακευτική. Φαρμακευτικά κυρίως είναι τα φύλλα της και χρησιμοποιούνται σαν στυπτικά. Η συλλογή των φύλλων της μπορεί να γίνει οποιαδήποτε εποχή του έτους. Θεραπευτική χρήση : αιμόπτυση, αμυγδαλίτιδα, εκχύμωση, στηθάγχη. 

Βρώμη. Πρόκειται για το γνωστό ετήσιο σιτηρό, με το κοινό όνομα βρώμη, βρόμος, αγριογέννημα. Η βρώμη προτιμά τα γόνιμα και νοτερά εδάφη, χωρίς να είναι ιδιαίτερα απαιτητικό φυτό. Ο καρπός της βρώμης έχει φαρμακευτική αξία, διότι είναι αποχρεμπτικός, αιμοστατικός, μαλακτικός και διουρητικός. Επίσης, ο καρπός της είναι πλούσιος σε βιταμίνες και άλλα χρήσιμα για τον οργανισμό στοιχεία, όπως είναι οι αβενανθραμίδες (πολυφαινόλες) κ.ά. Χρησιμοποιείται κυρίως σαν ζωοτροφή, αλλά σε περιόδους σιτοδείας χρησίμευε και για την διατροφή του ανθρώπου. Τα οφέλη από την κατανάλωση βρώμης για την υγεία είναι πολλά και δεν οφείλονται μόνο στις φυτικές ίνες που εμπεριέχει, αλλά και στα αντιοξειδωτικά, τις πρωτεϊνες, και τις βιταμίνες, που σε σύγκριση με το καλαμπόκι και το σιτάρι (ολικής αλέσεως) υπερτερούν.  Θεραπευτική χρήση:Αιμόπτυση, βήχας, κρυολόγημα, συνάχι κ.ά.

Γαλατσίδα ή Γαλατσόχορτο. Είναι φυτό ποά πολυετές, με  όρθιο βλαστό 0,10- 0,50 μ. Το όνομά του προήλθε από το γαλακτώδη χυμό που περιέχει όλο το φυτό και ανήκει στην κατηγορία των αστεροειδών. Τα φύλλα του είναι μακρόστενα-σφηνοειδή, ελαφρώς οδοντωτά. Τα άνθη κιτρινωπά σε σχήμα ομπρέλας που αναπτύσσονται την άνοιξη, πάνω σε μακρύς μίσχους 20-40 εκ. Οι γαλατσίδες πριν ανθίσουν είναι δροσερές και ζουμερές και τρώγονται βραστές σαλάτα, ακόμα και ωμές. Οι ρίζες, τα φύλλα και τα σπέρματα χρησιμοποιούνται στην πρακτική ιατρική σαν καθαρτικά. Χρειάζεται όμως προσοχή κατά τη χρήση γιατί σε μερικά από τα φυτά ο γαλακτώδης χυμός είναι δηλητηριώδης. Η συλλογή των ριζών γίνεται την άνοιξη ή το φθινόπωρο. Τα σπέρματα συλλέγονται όταν ωριμάσουν. Θεραπευτική χρήση : Έλκος στομάχου - δωδεκαδακτύλου, ταινίες, υδρωπικία, πτώση μαλλιών, πονοκεφάλους κ.ά.

Γλυκόρριζα. Πολυετές φυτό , ύψους 0,50 - 1 μ., που απαντάται σε τάφρους και νοτερά λιβάδια. Έχει φύλλα πτερωτά με 4 - 8 ζεύγη φυλλαρίων. Τα άνθη του είναι κυανά και εμφανίζονται κατά το τέλος της ανοίξεως. Οι ρίζες του φυτού έχουν πολύτιμες φαρμακευτικές ιδιότητες (μαλακτικές, διουρητικές, αντιρευματικές) και ήταν γνωστές από την αρχαιότητα (Θεόφραστος, Διοσκουρίδης). Συνιστώνται ιδιαίτερα για τις παθήσεις του αναπνευστικού συστήματος και χρησιμοποιούνται είτε αυτούσιες είτε με μορφή εκχυλίσματος. Οι ρίζες βρίσκουν επίσης εφαρμογή στην παρασκευή σακχαροπήκτων, δροσιστικών, ηδυπότων, ζύθου κ.λ.π. Θεραπευτική χρήση : Βήχας, βρογχίτιδα, κρυολόγημα, πλευρίτιδα, πνευμονία, έλκος στομάχου - καούρες κ.λπ. 

Δακράκια (Πασχαλούδα ή Πριμούλα). Πολυετές ανθεκτικό φυτό ύψος 0,15 - 0,20 μέτρα περίπου, που απαντάται σε ασβεστούχα στραγγιζόμενα εδάφη και σε υψόμετρο μέχρι 2000 μέτρα (Στην κορυφογραμμή, από τις Ράχες Τυμφρηστού μέχρι την Οξυά, υπάρχει ένα απέραντο λιβάδι με δακράκια). Έχει φύλλα οβάλ, μεσαίου πράσινου χρώματος, που σχηματίζουν συστάδα. Τα άνθη του φυτού είναι σωληνωτά (πυκνοί αρμαθοί), πολύ αρωματικά, χρώματος κίτρινου, πάνω σε παχύς μίσχους. Το Έγχυμα από τα άνθη του είναι απαλό φάρμακο για την αϋπνία, τη νευρικότητα, το στρες, τους πονοκεφάλους, το κρυολόγημα και το βήχα. Επίσης, ενδυναμώνει την καρδιά και το νευρικό σύστημα, θεωρείται ωφέλιμο για ασθενείς με περικαρδίτιδα και σε περιπτώσεις προδιάθεσης για εγκεφαλικό. Σιρόπι από τα δακράκια χρησιμοποιείται για διάφορα προβλήματα, όπως ο κοκκύτης και η βρογχίτιδα (λόγω της υψηλής περιεκτικότητας σε «σαπωνίνη»). Η ρίζα του φυτού περιέχει «σαλικυλικά», γι’αυτό χρησιμοποιείται για την ανακούφιση της αρθρίτιδας. Επίσης τα φύλλα του φυτού είναι νόστιμα σε σαλάτες, ενώ από τα άνθη του παρασκευάζεται κρασί. Παρασκευή και δοσολογία: Για να παρασκευάσετε έγχυμα με πέταλα, ρίξετε ένα φλιτζάνι βραστό νερό σε 2 κουταλιές του τσαγιού πέταλα και αφήστε το για 10-15 λεπτά. Το ρόφημα αυτό πρέπει να πίνεται τρεις φορές την ημέρα. Για αφέψημα με ρίζα, ρίξετε μία κουταλιά του τσαγιού ρίζα σε ένα φλιτζάνι νερό, βράστε το για πέντε λεπτά και πίνετε ένα φλιτζάνι  τρεις φορές την ημέρα. (Τα άνθη του πρέπει να συλλέγονται χωρίς τον πράσινο κάλυκα, από τον Μάρτιο έως τον Μάϊο και οι ρίζες πρέπει να εξάγονται είτε πριν την ανθοφορία είτε το Φθινόπωρο). Προσοχή!!! Πρέπει να μαζεύουμε το φυτό μόνο σε περιοχές που υπάρχει σε αφθονία και ακόμη και τότε συλλέγουμε ποσότητα περιορισμένη, διότι η υπερσυλλογή του φυτού το έχει κάνει εξαιρετικά σπάνιο.

Δρακοντιά ή φιδόχορτο ή βούρβος. Είναι πόα πολυετής φυτό με φύλλα μεγάλα και έμμισχα, λογχοειδή, βαθυπράσινα, στιλπνά και έχουν συχνά πορφυρές ή μαύρες κηλίδες. Τα φύλλα του εμφανίζονται νωρίς την άνοιξη και το μήκος τους κυμαίνεται από 18 έως 40 εκατοστά. Τα άνθη του είναι χαρακτηριστική ταξιανθία που αποτελείται από "κορύνη" που περιβάλλεται από μεγάλο  φύλλο ωχροπράσινο, που ονομάζεται σπάθη το μήκος του οποίου κυμαίνεται από 20 - 40 εκατοστά. Η δρακοντιά ανθίζει την Άνοιξη και βγάζει ένα σκούρο κόκκινο λουλούδι με δυσάρεστη οσμή. Οι καρποί της  είναι δηλητηριώδεις, (ράγες σε χρώμα κόκκινο - πορτοκαλί με πολύ δυσάρεστη οσμή). Θεωρείται φαρμακευτικό φυτό και η ρίζα του συλλέγεται και χρησιμοποιείται για την καταπολέμηση διαφόρων ασθενειών. Προσόχή όμως είναι πολύ τοξικό φυτό για τον άνθρωπο και τα βόσκοντα ζώα (τα φύλλα, τα άνθη, οι κόκκινες ρώγες του καρπού, και η ρίζα (χλωρή) είναι δηλητηριώδεις. (Αντίδοτα για δηλητηριάσεις είναι πρόκληση εμετού, δυνατός καφές, ζέσταμα του ασθενή με καταπλάσματα και θερμοφόρες, καρδιοτόνωση, τόνωση της περιφερειακής κυκλοφορίας). Η δρακοντιά ήταν γνωστή στους γιατρούς της αρχαιότητας από τον Ιπποκράτη που την αναφέρει στα κείμενά του. Ο Διοσκουρίδης προτιμούσε το "άρον το δρακόντιον" και συνιστούσε την ρίζα του φυτού (που είχε συλλεχθεί σε τέλεια ωρίμανση, αποξηραμένη στον ίσκιο και κοπανισμένη) για τους "ορθίους δυσπνοούντας (ασθματικούς), εναντίον του πολύποδα και των καρκινωμάτων, καθώς και για τα δαγκώματα της οχιάς.  Συνιστούσε επίσης τη ρίζα του φυτού κατά των σπασμών, το βήχα, καθώς και τη σκόνη της ρίζας διαλυμένη σε νερό ως αφροδισιακό. Την δρακοντιά την αναφέρουν επίσης ο Αέτιος, ο Θεόφραστος στην "Ιστορία των φυτών", ο Γαληνός στο βιβλίο του "Περί τροφών". Η θεραπευτική αξία του φυτού ευρίσκετο ψηλά στην εκτίμηση των θεραπευτών μέχρι τον 18 αιώνα και αναφέρεται σε όλες τις Φαρμακολογίες και τα Χορτολόγια.

Δυόσμος. Ισχυρό, βαθυπράσινο πολυετές φυτό. Έχει φύλλα λογχοειδή και οδοντωτά. Τα άνθη του εμφανίζονται τον Αύγουστο και είναι ρόδινα, πολλά μαζί στις κορυφές των βλαστών. Όλα τα μέρη του αναδίδουν μία ισχυρή διαπεραστική οσμή και χρησιμοποιούνται στην μαγειρική ως καρύκευμα (κεφτέδες, σάλτσες, ξίδια κ λ.π), αλλά και στην φαρμακευτική για την θεραπεία πολλών παθήσεων. Ο Ιπποκράτης, ο Διοσκουρίδης και ο Πλίνιος ανέφεραν συχνά το Δυόσμο, ως φυτό με μεγάλη φαρμακευτική αξία. Οι αρχαίοι Έλληνες ήταν οι πρώτοι που είχαν ανακαλύψει τις ιδιότητες του δυόσμου στον σεξουαλικό τομέα και ειδικότερα ο Αριστοτέλης που είχε προειδοποιήσει τον Μέγα Αλέξανδρο να μην αφήνει τους στρατιώτες του να πίνουν δυόσμο, κατά την διάρκεια των εκστρατειών, για να αποφεύγουν τη σεξουαλική διέγερση που δεν θα τους επέτρεπε να πολεμάνε καλά και θα τους έκανε να χάσουν την πειθαρχία τους διότι θα είχαν το μυαλό τους στην ερωτική συνεύρεση. Ο Δυόσμος θεωρείται φυτό τονωτικό, αντισπασμωδικό, στυπτικό, χωνευτικό, καταπραϋντικό, εναντίον του λόξιγκα, βοηθά τις ημικρανίες και τον πονόδοντο, αν μασήσουμε τα φύλλα  κ.ά. Επίσης τα φρέσκα φύλλα προσφέρουν ανακούφιση αν τα τρίψουμε στις κλειδώσεις που πονάνε, καθώς και στο μέτωπο σε περιπτώσεις πονοκεφάλου. Η συλλογή των φύλλων μπορεί να γίνει οποιαδήποτε εποχή του έτους.  Σε περιπτώσεις αμυγδαλίτιδας, ουλίτιδας, και φλεγμονών του ρινοφάρυγγα, με μερικές σταγόνες αιθέριο έλαιο σε χλιαρό νερό, γίνονται γαργάρες.   

Έλατο. Πρόκειται για το γνωστό κωνοφόρο δένδρο, που το συναντάμε σε υψόμετρο από 800 – 1200 μέτρα. Είναι αειθαλές, με κορμό ευθύβολο που φθάνει τα 50 μέτρα περίπου. Τα φύλλα του είναι βελονοειδή και οι σπόροι του είναι σε κώνους μεμονομένους σωληνοειδής, μόνο στην κορυφή. Το έλατο, εκτός από την χρησιμότητά του στην βιομηχανία του ξύλου, είναι πολύτιμο και στην Μελισσοκομία, για την «μελίγρα» που είναι πλούσια τροφή της μέλισσας, καθώς και στην Φαρμακευτική. Η ελατόπισσα, το γνωστό ρετσίνι, χρησιμοποιείται σαν βάση για την παρασκευή διαφόρων φαρμακευτικών σκευασμάτων, για τις βρογχικές παθήσεις, τον βήχα, την νευραλγία, την φυματίωση, το έλκος στομάχου, τις διάφορες δηλητηριάσεις. Οι κάτοικοι της περιοχής (Παρυφές του Τυμφρηστού), χρησιμοποιούν μικρούς βόλους ρετσίνι, από του κώνους του δένδρου για όλες τις παθήσεις του γαστρεντερικού. Επίσης, στους κλώνους του έλατου αυτοφύεται ένα είδος παράσιτου το γνωστό "Ιξός ή Βίσκος ή Γκύ", που οι ντόπιοι το ονομάζουν "Μελά" και ταϊζουν τα ζώα τους το χειμώνα. Αυτό όμως το φυτό - παράσιτο είναι πανάκεια για πολλές παθήσεις, γι'αυτό ονομάζεται και θεϊκό φυτό. (Βλ. Ιξός ή Βίσκος ή Γκύ).

Ήρα. Μονοετές φυτό, συνήθως επιζήμιο ζιζάνιο των καλλιεργειών σίτου. Οι αρχαίου Έλληνες το ονόμαζαν αίρα ή ζιζάνιο, οι δηλητηριώδεις ιδιότητες των σπερμάτων του οποίου ήσαν γνωστές. Οι θεραπευτικές ιδιότητες των σπερμάτων περιγράφονται από τον Διοσκουρίδη. Απο τη συνήθεια δε του διαχωρισμού του σίτου από τους σπόρους της ήρας, επεκράτησε το γνωστό "χωρίζω την ήρα από το στάρι". Έχει ύψος 0,40 - 1 μ. βλαστό όρθιο, ισχυρό και τραχειά στάχια με σκληρή ράχη. Τα σπέρματά του περιέχουν τοξική ουσία που προκαλεί σκοτοδίνη, έμετο και πολλές φορές το θάνατο, αντίθετα τα φύλλα του είναι τελείως αβλαβή. Οι θεραπευτικές ιδιότητες του φυτού αναφέρονται στα σπέρματά του που χρησιμοποιούνται εναντίον των χρόνιων δερματικών παθήσεων για την επούλωση των πληγών που πυορροούν. Θεραπευτική χρήση : Δερματοπάθειες, γάγγραινα.

Ίληξ ή Ίλεξ ο οξύφυλλος (Ilex  aguifolium L.). Πρόκειται για αειθαλή φυτό που ανήκει στην τάξη "Κηλαστρώδη", της οικογενείας Ακουιφολιίδες. Περιλαμβάνει 400 περίπου είδη δένδρων και θάμνων που απαντούν κυρίως στη Νότια Αμερική, αλλά και στην Ευρώπη. Στην Ελλάδα αυτοφύεται  στην οροσειρά της Πίνδου, στις Παρυφές του Τυμφρηστού, τον Όλυμπο και σε άλλες ορεινές περιοχές της Βορ. Ελλάδος. Οι ντόπιοι κάτοικοι των περιοχών αυτών το ονομάζουν  "Αρκουδοπούρναρο", προφανώς από τα φύλλα του φυτού που μοιάζουν με τα φύλλα του πουρναριού και την αρκούδα που έχει μεγάλη αδυναμία στο φυτό αυτό. Επίσης το φυτό ονομάζεται "Ού", προφανώς από την κατάληξη της λέξεως Πουρνάρι (Πουρναρι-ού). Ορισμένοι ονομάζουν λανθασμένα το Αρκουδοπούρναρο Γκύ (gui), όμως το όνομα Γκύ ανήκει στον Ιξό (Viscum album), που είναι ένα παράσιτο των δένδρων και δεν έχει καμία σχέση με το Αρκουδοπούρναρο, που είναι μεγάλο δένδρο και φθάνει τα 10 μέτρα  (Βλ. Ιξός - Βίσκος - Γκύ ). Το Αρκουδοπούρναρο απαρτίζουν νεαροί βλαστοί πράσινου χρώματος που μετά την ολική ξυλοποίηση γίνονται γκρίζοι. Τα φύλλα του φυτού είναι σκληρά, δερματώδη, σκουροπράσινα, γυαλιστερά, με μικρούς μίσχους, σχήματος ωοειδούς. Η περίμετρος του φύλλου είναι οδοντωτή και καταλήγει σε αγκάθια. Τα άνθη του φυτού είναι μικρά μασχαλιαία, λευκά ή κίτρινα (από Απρίλιο έως το Μάϊο) και οι καρποί του μικροί κόκκινοι που εμφανίζονται μόνο στα θηλυκά φυτά, από το Σεπτέμβριο μέχρι τον Ιανουάριο). Είναι διοικό φυτό, δηλαδή το θηλυκό χρειάζεται και το "ζευγάρι" του για να γονιμοποιηθεί και να παράγει αυτές τις κατακόκκινες "σφαιρίτσες", οι οποίες είναι πολύ τοξικές και δεν πρέπει να καταναλωθούν από τον άνθρωπο. Στη Νότια Αμερική και ιδιαίτερα στη Βραζιλία, την Παραγουάη και την Αργεντινή είναι δημοφιλές ένα αφέψημα που ονομάζεται verba mate (ματέ τσάϊ της Βραζιλίας), κάτι ανάλογο με το τσάϊ. Παρασκευάζεται από τα φύλλα του δένδρου που καλλιεργείται για το σκοπό αυτό, αλλά το καλύτερο ματέ - τσάϊ, θεωρείται ότι γίνεται από τα φύλλα άγριων δένδρων. Τα φύλλα πριν χρησιμοποιηθούν ξηραίνονται πρώτα στον ήλιο και μετά πάνω από τη φωτιά που καίει ξύλα. Η δραστική ουσία που περιέχουν τα φύλλα είναι τονωτική καφεϊνη. Την περιέχουν σε ποσότητες που προσεγγίζουν αυτές των φύλλων του τσαγιού (κάτι ξέρουν οι αρκούδες, προφανώς  το γνωρίζουν πολύ καλά αυτό !!!).                              

Ιξός ή Βίσκος ή Γκύ (Μελά). Είναι ημιπαρασιτικό φυτό που αναπτύσσεται στα κλαδιά των δένδρων, κυρίως των κωνοφόρων (ελάτων). Ανήκει στην οικογένεια των Βισκοειδών και είναι γνωστός με το όνομα ''Ιξός ή Βίσκος ή Γκύ". Οι ντόπιοι, στις Παρυφές του Τυμφρηστού, το ονομάζουν "Μελά" και το χειμώνα ταϊζουν τα ζώα τους. Όμως αυτό το φυτό - παράσιτο είναι πανάκεια για πολλές παθήσεις, γι' αυτό ονομάζεται και θεϊκό φυτό. Τα κλαδιά του έχουν μήκος 30-100 εκ. με διχοτομημένες διακλαδώσεις, τα άνθη του είναι δυσδιάκριτα κιτρινοπράσινα και ο καρπός του είναι λευκός. Τα κλαδιά του φυτού είναι άοσμα, στυφά και έχουν πικρή γεύση όταν ξεραθούν. Οι περισσότερες δραστικές ουσίες βρίσκονται στη φλούδα. Περιέχει μία κολλώδη ουσία παρόμοια με το καουτσούκ, που δεν διαλύεται στο νερό και στο οινόπνευμα και είναι πλούσια σε δρεψίνη και βοσκίνη. Το φυτό -βότανο επίσης περιέχει κολίνη και ακετυλκολίνη που έχουν υποτασική δράση, βισκοτοξίνη (καρδιενεργό πολυπεπτίδιο) και ολεϊνικό οξύ που είναι ηρεμιστικές ουσίες, ρυθμιστικές της λειτουργίας της καρδιάς και ευεργετικές στις νευρικές διαταραχές. Περιέχει επίσης ένα γλυκοζίδιο της σαπωνίνης, ισταμίνη και αντινεοπλασματικές (αντικαρκινικές) πρωτεϊνες. Θεωρείται εξαιρετικό χαλαρωτικό και ενδείκνυται σε πολλές περιπτώσεις καταπραϋνοντας και τονώνοντας το νευρικό σύστημα. Ενεργεί απ' ευθείας στο πνευμονογαστρικό νεύρο που επιβραδύνει τον καρδιακό ρυθμό, ενισχύοντας ταυτόχρονα τον καρδιακό μυ και διαστέλλει τα τοιχώματα των περιφερειακών τριχοειδών αγγείων. Ο Ιξός συνδυάζεται καλά με τον Κράταιγο, την Βαλεριάνα, το Μελισσόχορτο και το Τίλιο. Το αφέψημα του βοτάνου χρησιμοποιείται από τους θεραπευτές στις υστερίες, υπερδιέγερση, σπασμούς, ζαλάδες, επιληψίες, δύσπνοιες, θολώματος των ματιών, βόμβων, άσθματος, νευρική ταχυκαρδία (χαλαρωτικό), υπέρτασης, αρτηριοσκλήρωσης, προβλημάτων του κυκλοφορικού και αναπνευστικού, κακοήθεις όγκους (σκοτώνει τα καρκινικά κύτταρα και ενισχύει το ανοσοποιητικό σύστημα) και έχει θετική δράση για την τρίτη ηλικία στην κατάπτωση των δυνάμεων. Εξωτερικά χρησιμοποιείται στην αρθρίτιδα, νευρίτιδα, ρευματισμούς, σαρκώδεις φλέβες κ.ά. Για να παρασκευάσουμε έγχυμα, ρίχνουμε σε ένα φλιτζάνι βραστό νερό 30 γρ. ξηρό βότανο και το αφήνουμε 10-15 λεπτά. Το ρόφημα αυτό πίνουμε τρεις φορές την ημέρα. Άν παρασκευασθεί ως αφέψημα, βράζουμε 30 γρ. κοπανισμένο ξηρό βότανο σε ένα φλιτζάνι νερό για ένα λεπτό, σβήνουμε τη φωτιά και το αφήνουμε 10 λεπτά. Σουρώνουμε και πίνουμε ένα κουτάλι του φαγητού τρεις φορές την ημέρα. Προσοχή τα βότανα είναι και πρέπει να αντιμετωπίζονται ως φάρμακα, σας προτείνουμε να συμβουλεύεστε πάντοτε τον γιατρό σας πριν τη λήψη τους.                                      

Ιτιά. Δένδρο φυλλοβόλο ιθαγενές που φθάνει τα 25 μέτρα. Την συναντάμε σε υγρούς τόπους, συνήθως αυτοφυόμενη στις όχθες ποταμών. Η ιτιά είναι γνωστή από την αρχαιότητα. Ο Όμηρος την ονομάζει "ωλεσίκαρπον", γιατί αποβάλλει τους ανθοφόρους "ιούλους" της. Ο Θεόφραστος αναφέρει ότι με την βοήθεια ράβδων ιτιάς μάντευαν οι μάντεις των Σκυθών. Ο Διοσκουρίδης περιγράφει πολλές ιδιότητες του δένδρου. Επίσης, η ιτιά αναφέρεται από πολλούς Λατίνους συγγραφείς. Ο κορμός είναι κοντός και παχύς, οι βλαστοί χνουδωτοί καστανοκίτρινοι. Τα φύλλα της είναι λογχοειδή πριονωτά και ανθίζει την άνοιξη. Ο φλοιός της έχει πολύτιμες θεραπευτικές ιδιότητες (αντιπυρετικές, αντιρευματικές, παρασιτοκτόνους) και συλλέγεται από κλαδιά 4 - 5 ετών, την άνοιξη. Τα φύλλα της συλλέγονται επίσης την άνοιξη. Το απόσταγμα του φλοιού της ιτιάς (σαλικυλικό οξύ)  αποτέλεσε τη βάση της σημερινής ασπιρίνης (ακετυλοσαλικυλικό οξύ), μια αναλγητική φόρμουλα που συνιστούσε ο πατέρας της ιατρικής, ο Ιπποκράτης, από το 400 πΧ. Θεραπευτική χρήση : Αιμόπτυση, γάγγραινα, δυσεντερία, πυρετός, ρευματισμοί.

Ίριδα (Αγριόκρινος). Ανθεκτικό πολυετές φυτό, ύψους 0,60 - 0,90 μέτρα. Έχει μεγάλα σπαθωτά πράσινα φύλλα και εύωσμα άνθη σε πολλούς χρωματισμούς όπως: Λευκά, μπλέ, ιώδη, μπορντό, πορφυρά. Επίσης υπάρχει και η κίτρινη Ίριδα, το γνωστό νερόκρινο. ( Η θεϊκή αγγελιοφόρος Ίρις έδωσε το όνομά της στο ομώνυμο λουλούδι. Ο ρόλος της Ίριδας ήταν να συνοδεύει τις ψυχές των κοινών θνητών στους τόπους της αιώνιας ειρήνης, από τη διαδρομή του ουράνιου τόξου που έχει τα χρώματά της). Το φυτό  έχει ρίζα παχιά και ριζοματώδη από την οποία προβάλλουν πολλά ριζίδια. Χρησιμοποιείται για αρωματικό (άρωμα βιολέτας), ως βάση για ξηρά σαμπουάν, σκόνες δοντιών, κρέμες προσώπου κ.ά. Τα άνθη της κίτρινης ίριδας παράγουν αξιόλογη κίτρινη βαφή και τα ριζώματα γκρί ή μαύρη βαφή. Θεραπευτική χρήση : Η μπλέ ίριδα χρησιμοποιείται για τον καθαρισμό του αίματος, δρά στο συκώτι και τη χοληδόχο κύστη, αυξάνει τη ροή της χολής και βοηθάει την αποβολή των τοξινών, μετριάζει τον μετεωρισμό και τις καούρες, δυσπεψία κ.ά.

Καλέντουλα (Γύφτισσα). Μονοετές φυτό συγγενικό με την Μαργαρίτα, ύψους μέχρι 0,30 μ, με χνουδωτά κλαδιά και φύλλα ακέραια λογχοειδή. Τα άνθη του είναι έντονα κίτρινα ή πορτοκαλί και εμφανίζονται κατά το τέλος της άνοιξης μέχρι τα μέσα Φθινοπώρου. Οι αρχαίοι Έλληνες εκτιμούσαν την καλέντουλα, ως αναζωογονητικό βότανο και αρωμάτιζαν τις τροφές με τα χρυσά πέταλά του. Από τα πέταλα των λουλουδιών παρασκευάζεται πολύ καλή χρωστική μαγειρικής. Τα άνθη της καλέντουλας και λιγότερο τα φύλλα της χρησιμοποιούνται στην μαγειρική και την φαρμακευτική. Επίσης έχουν αντισηπτικές αντιμυκητιασικές ιδιότητες που ευνοούν την ίαση. Φτιάχνετε κομπρέσα ή κατάπλασμα από τα άνθη για εγκαύματα ή κεντρίσματα. Το ψυχρό έγχυμα μπορεί να χρησιμοποιηθεί σαν κολλύριο για επιπεφυκίτιδα και να βοηθήσει τις άφτρες. Ο χυμός του βλαστού θεωρείται κατάλληλος για αφαίρεση μυρμηγκιών και κάλων. Επίσης είναι χρήσιμο για: Ακμή, έκζεμα, έλκος στομάχου – δωδεκαδακτύλου, ερυσίπελας, ίκτερος, κιρσοί, κρεατοελιές, έχει αντιφλεγμονώδη δράση, μειώνει το επίπεδο του λίπους στο αίμα, είναι εφιδρωτικό, αντιεμετικό κ.ά.

Καρυδιά. Μεγάλο μακρόβιο φυλλοβόλο δένδρο, ύψους 20 - 25 μέτρα. Η ξυλεία του χρησιμοποιείται ευρύτατα στην οικοδομή και κυρίως στην επιπλοποιϊα. Θεωρείτο από τους αρχαίους Έλληνες το δένδρο του Δία και οι καρποί του μοιραζόντουσαν κατά τους γάμους στους καλεσμένους, με την ευχή να δώσει ο Δίας στους νεονύμφους ευτυχία. Ο καρπός, το γνωστό καρύδι, είναι πράσινος εξωτερικά με ενδοκάρπιο (αποξυλωμένο κέλυφος) πολύ σκληρό και σπέρμα (ψίχα) εδώδιμο. Το καρύδι τρώγεται είτε νωπό είτε ξηρό και θεωρείται από τους νοστιμότερους και θρεπτικότερους καρπούς. Τα καρύδια είναι πλούσια σε λιπαρά οξέα τα οποία σύμφωνα με τους ερευνητές ενισχύουν την παραγωγή αλλά και την ποιότητα του σπέρματος των ανδρών. Τα καρύδια συνιστώνται στους αδύναμους οργανισμούς, τους φυματικούς, τους σακχαροδιαβητικούς (μειώνουν τα επίπεδα της ολικής και της κακής χοληστερίνης LDL) και ως αντίδοτο των ύπουλων ιών σε πολλές παθήσεις ακόμη και όγκους και ειδικά τον καρκίνο του στήθους, των πνευμόνων, των ωοθηκών κ.ά. Το καρυδέλαιο που παραλαμβάνεται από την καρυδόψιχα, αποτελεί πολύ καλό φάρμακο κατά της ταινίας. Ανθελμινθικός είναι επίσης και ο πράσινος εξωτερικός σαρκώδης φλοιός του καρυδιού, ο οποίος χρησιμοποιείται και για την βαφή όχι μόνο νημάτων, αλλά και μαλλιών της κεφαλής. Τα φύλλα της καρυδιάς χρησιμοποιούνται σαν φάρμακο στυπτικό και συλλέγονται την άνοιξη. Το αφέψημα και το έγχυμά τους είναι τονωτικό του πεπτικού σωλήνα και σταματά τις διαρροϊκές κενώσεις σε τοξικές καταστάσεις. Επίσης, το αφέψημα φύλλων και φλοιού χρησιμοποιείται κατά των οξέων αμυγδαλών, του απλού ρινικού κατάρρου, το σάκχαρο των διαβητικών, εξωτερικές πλύσεις τραυμάτων, δερματικών φλυκταινών, διαφόρων λειχηνών και εκζεμάτων, για πυώδεις πληγές στα νύχια των ποδιών και των χεριών, κάλους, κρεατοελιές, λειχήνες προσώπου, τριχόπτωση, χοιράδωση κ.ά (Η χοιράδωση είναι αρρώστια που προκαλεί εξόγκωση και σκλήρυνση των αδένων του λαιμού). Ένα απλό έγχυμα φύλλων μπορεί να σκοτώσει ή να απομακρύνει τα μυρμήγκια. Τα φρέσκα (νωπά) φύλλα διώχνουν τα έντομα και προπαντός τους κοριούς. Ο χυμός των φλοιών χρησιμοποιείται κατά των κρεατοελιών ενώ ο κοπανισμένος φλοιός βγάζει τους κάλους. Τα καρύδια έχουν υψηλή διατροφική αξία και σύμφωνα με τους ειδικούς μπορούν να αποτελέσουν μέρος ενός ισορροπημένου διαιτολογίου. Πρόκειται για τροφή πλούσια σε φυτικές ίνες, μέταλλα (μαγνήσιο, φώσφορο, κάλιο, ασβέστιο, χαλκό) και βιταμίνες (Β6, Ε). Δεν έχουν χοληστερίνη, είναι πλούσια σε φυτικές στερόλες και περιέχουν υψηλές ποσότητες μονοακόρεστων και πολυακόρεστων ω-3 και ω-6, λιπαρών οξέων που τα καθιστούν πλούσια σε αντιοξειδωτική δράση. Η κατανάλωση καρυδιών μετά από ένα γεύμα με υψηλή περιεκτικότητα σε ζωικό λίπος προσφέρει μεγάλη προστασία στις αρτηρίες. Επίσης η αργινίνη που περιέχουν αυξάνει την παραγωγή νιτρικού οξέος, το οποίο βοηθά στη διατήρηση της ευκαμψίας των αρτηριών, μειώνοντας τις πιθανότητες για παρουσίαση θρόμβων, εγκεφαλικών επεισοδίων και εμφραγμάτων του μυοκαρδίου. Τέλος, τα καρύδια περιέχουν την ουσία IPP η οποία καταστέλλει τη δράση ενός ενζύμου που εμπλέκεται στη δημιουργία καρκίνων και έχει διπλή ιδιότητα να καταστρέφει τους όγκους και να ενισχύει τη δράση των χημειοθεραπευτικών φαρμάκων.   

Καστανιά. Μεγάλο φυλλοβόλο δένδρο, ύψους 20 - 25 μέτρα. Έχει μεγάλα λογχοειδή φύλλα, λεία και γυαλιστερά. Ο καρπός του είναι σφαιρικός και αποτελείται από ένα αγκαθωτό περίβλημα και από σπέρματα, τα γνωστά κάστανα. Η καστανιά μπορεί να θεωρηθεί σαν ένα από τα πολυτιμότερα δένδρα. Είναι φυτό δασικό, η δε ξυλεία του χρησιμοποιείται ευρύτατα στην οικοδομή και την επιπλοποιϊα. Το καστανόχωμα, δηλαδή το αποσυντεθειμένο ξύλο της καστανιάς, βρίσκει εφαρμογή στην ανθοκομία. Ο φλοιός της είναι πλούσιος σε δεψικές ουσίες και χρησιμοποιείται, καθώς και τα φύλλα της στην φαρμακευτική, σαν φάρμακο στυπτικό, αποχρεμπτικό και αντιπυρετικό. Επίσης μεγάλη αξία έχουν και οι γλυκείς αμυλούχοι καρποί της, τα κάστανα. Είναι ωφέλιμα σε όσους πάσχουν από χρόνια διάρροια και μπορούν να θεραπευθούν με δίαιτα επτά ημερών με ωμά κάστανα. Η δίαιτα με ωμά, αλλά και ψημένα κάστανα είναι ωφέλιμη σε όσους πάσχουν από ρευματισμούς & αρθριτικά, αλλά και άλλες εκφυλιστικές παθήσεις. Ακόμα, εκζέματα, ψωρίαση, αιμορραγίες, ατονία, βήχας, δυσεντερία, κοκκύτης, οφθαλμίτιδα, πυρετός, θεραπεύονται με συστηματική διατροφή για μερικές εβδομάδες με κάστανα. Τα κάστανα αποτελούν μια καλή πηγή διαιτητικών φυτικών ινών, παρέχοντας περίπου 8,1 γραμ. φυτικών ινών στα 100 γραμ. (21% της ημερήσιας ποσότητας). Επίσης, τα  κάστανα έχουν αρκετή βιταμίνη C, αφού τα 100 γραμ. κάστανα μας παρέχουν 43 mg βιταμίνη C, (η οποία προσφέρει αντιοξειδοτική προστασία απέναντι στις ελεύθερες ρίζες), βιταμίνες του συμπλέγματος Β, καθώς 100 γραμ. περιέχουν 11% νιασίνη, 29% πυριδοξίνη, 100% θειαμίνη και 12% ριβοφλαβίνη. Ακόμη τα κάστανα είναι πλούσια σε φυλλικό οξύ, το οποίο είναι απαραίτητο για τον σχηματισμό ερυθρών αιμοσφαιρίων, είναι καλή πηγή μονοακόρεστων  λιπαρών οξέων όπως ολεϊκού και παλμιτολεϊκού οξέος, τα οποία βοηθούν στη μείωση της κακής (LDL) χοληστερόλης και αύξηση της καλής (HDL). Όσον αφορά στα μέταλλα τα κάστανα περιέχουν σίδηρο, ασβέστιο, κάλιο, μαγνήσιο, μαγγάνιο, φώσφορο και ψευδάργυρο. (Το κάλιο αντισταθμίζει την υπερτασική δράση του νατρίου, ρίχνει τους καρδιακούς παλμούς, καθώς και την πίεση. Ο σίδηρος εμποδίζει την εμφάνιση της μικροκυτταρικής αναιμίας και το μαγνήσιο και ο φώσφορος είναι σημαντικά μέταλλα για τον μεταβολισμό των οστών). Από διατροφικής άποψης  τα κάστανα  κατατάσσονται στις αμυλώδεις τροφές και περιέχουν υψηλής ποιότητος πρωτεϊνη.        

Καυκαλίθρα. Ετήσιο φυτό, με βλαστό τριχωτό, ύψους 0,30 - 0,80 μ., φύλλα πτεροσχιδή και άνθη λευκά, σε "σκιάδιο" και   τα οποία έχουν πέντε πέταλα. Ο καρπός του μοιάζει με φασόλι, σκεπασμένο με μικρά αγκάθια που όταν ξεραθούν αγκυλώνουν και εμποδίζουν το θερισμό. Επίσης, κολλούν στα ρούχα και ξεκολλούν με δυσκολία (ένα-ένα). Σε όλα τα μέρη του φυτού και στους καρπούς του υπάρχουν ελαιοφόροι αδένες, που εκκρίνουν αρωματικό αιθέριο έλαιο. Ανήκει στα φυτά της Ελληνικής χλωρίδας και είναι γνωστό σαν "καυκαλίδα και μερουλήθρα". Στο είδος αυτό αναφέρεται το "Τορδύλιο" του Διοσκουρίδη. Ως επί το πλείστον είναι ενοχλητικό ζιζάνιο, όμως συλλέγεται μαζί με άλλα χορταρικά, βράζεται και τρώγεται και μάλιστα είναι πολύ νόστιμο. Από άποψη φαρμακευτική, έχει ιδιότητες κυρίως διουρητικές και θεωρείται ευστόμαχο και ορεκτικό. Θεραπευτική χρήση: (Αφέψημα) Άσθμα, βήχας, δυσπεψία, ίκτερος, κυστίτιδα, ψαμμίαση, κολικός, ρευματικοί πόνοι.

Κισσός. Θάμνος αειθαλής, έρπων ή αναρριχώμενος. Τα φύλλα του είναι δερματώδη, γυαλιστερά, 3 - 5 λοβούς, βαθυπράσινα στην επάνω επιφάνεια και ωχροπράσινα στην κάτω. Τα άνθη του μικρά, πρασινοκίτρινα και τα κλαδιά του χνουδωτά. Ο καρπός του είναι ράγα συνήθως μελανού χρώματος με σπέρματα από 2-10. Ο κισσός αυτοφύεται σε πολλά μέρη της Ελλάδος, είναι δε πολύ κοινό φυτό, γνωστό και σαν μπρουσκλιά ή μπρούσκλι και Ασπλήνος, Κήμος, Κίθαρος, Κίσσαρος, κατά τον Διοσκουρίδη. Στην εποχή του Ομήρου ονομαζόταν "Διονύσιον" επειδή ήταν αφιερωμένος στο θεό Διόνυσο. Τα κισσόφυλα και τους καρπούς του κισσού τα χρησιμοποιούσε η λαϊκή ιατρική για την καταπολέμηση της ελονοσίας. Επίσης εναντίον ορισμένων παθήσεων του δέρματος, για τα δαγκώματα από δηλητηριώδεις αράχνες και φίδια, για κοκκύτη, για μαγουλάδες, για αντισυλληπτικό, για αντιπηκτικό του αίματος, για αντισπασμωδικό κ.ά.

Κομβαλλαρία (είδος κρίνου). Απαντάται σε σκιερούς και δασοσκεπείς τόπους και είναι γνωστότερη με το όνομα κρίνος. Είναι φυτό πολυετές, με βλαστό ύψους 0,10 - 0,10 μ., γυμνό από φύλλα. Στο είδος αυτό αναφέρεται πιθανώς το κατ' εξοχήν "Εφήμερον" του Διοσκουρίδη. Έχει μόνο δύο φύλλα παράρριζα, λεία και γυαλιστερά και λευκά άνθη, πολύ αρωματικά, που εμφανίζονται την άνοιξη. Τα φύλλα και τα άνθη της είναι τα κατ' εξοχήν φαρμακευτικά μέρη και συλλέγονται κατά την εποχή της ανθήσεως. Είναι πολύ διακοσμητικό φυτό, αλλά και  τοξικό, λόγω της δηλητηριώδους «κομβαλλαρίνης» που περιέχει. Σε μικρές δόσεις η «κομβαλλαρίνη» έχει ιδιότητες τονωτικές, διουρητικές και χρησιμοποιείται στην ιατρική υπό μορφήν ενδοφλεβίων ενέσεων. Επίσης χρησιμοποιείται για την παχυσαρκία και την υδρωπικία.

Κράταιγος (Μουρζιά ή Τσαπουρνιά). Είναι πολύ αγκαθωτό μικρό δένδρο ή θάμνος με μικρά  ανοιχτοπράσινα  φύλλα, λευκά άνθη και κόκκινους καρπούς. Είναι φυτό κατάλληλο για την δημιουργία φρακτών, λόγω των πυκνών αγκαθωτών κλαδιών του. Το ξύλο του Κράταιγου είναι πολύ σκληρό και χρησιμοποιείται στην ξυλογραφία και την τορνευτική, για την κατασκευή λαβών εργαλείων, μπαστουνιών, πασσάλων κ.ά. Ο κράταιγος είναι εξαιρετικά πολύτιμο βότανο και θεωρείται από τους βοτανολόγους "τροφή της καρδιάς". Χρησιμοποιείται για τη θεραπεία της στηθάγχης και των παθήσεων της στεφανιαίας αρτηρίας. Είναι επίσης χρήσιμος για περιπτώσεις καρδιακής ανεπάρκειας ήπιας μορφής, λόγω κυκλοφορικής συμφόρησης και αντικανονικού καρδιακού παλμού. Από τα άνθη του φυτού παράγεται αφέψημα με υποτασικές και καρδιοτονωτικές ιδιότητες. Επίσης, οι κόκκινοι καρποί του Κράταιγου θεωρούνται από τα καλύτερα τονωτικά του κυκλοφορικού και χρησιμοποιούνται για την αντιμετώπιση της υπέρτασης, της αρτηριοσκλήρωσης και της στηθάγχης. Ο Κράταιγος είναι καλή επιλογή για όσους ταλαιπωρούνται από υπέρταση, κυρίως εξαιτίας προβλημάτων στα αγγεία τους. Έχει την ιδιότητα να εξισορροπεί με ήπιο τρόπο την πίεση του αίματος. Αφέψημα: Ρίχνετε 2 κουταλάκια καρπούς Κράταιγου σε 1 φλιτζάνι τσαγιού με βρασμένο νερό και τους αφήνεται 20 λεπτά και σουρώνετε. Πίνετε  1-2 φορές την ημέρα (πρωϊ και απόγευμα), μεταξύ των γευμάτων. Επίσης, 2 κουταλιές σούπας άνθη για 1 φλιτζάνι βραστό νερό με δόση 2-3 φλιτζανιών την ημέρα, για ένα μήνα.
        

Κρανιά ή Κόρνος. Πρόκειται για θαμνώδες αυτοφυές φυτό που φθάνει έως και τα 5 μέτρα ύψος. Έχει άνθη κίτρινα που διατάσσονται σε μικρά σκιάδια. Οι καρποί του, τα γνωστά «κράνα», είναι κόκκινου χρώματος, στυφοί και ξυνοί και τρώγονται νωποί ή χρησιμοποιούνται σε μαρμελάδες ή ακόμη διατηρούνται σε χυμό. Εκτός από την «ήμερη» κρανιά, υπάρχει και η αγριοκρανιά η οποία είναι σπανιότερη. Τα άνθη της είναι λευκά, οι βλαστοί αιματόχρωμοι και οι καρποί της είναι κυανομέλανοι και δεν τρώγονται. Τα «κράνα» από την ήμερη κρανιά χρησιμοποιούνται από την φαρμακευτική και τις υγιεινές τροφές με το γνωστό «CRANBERRY» (αποξηραμένοι καρποί και σε χυμό). Τα «κράνα» είναι πλούσια σε αντιοξειδωτικά συστατικά και Βιταμίνη C. Επίσης έχουν πάρα πολλά ωφέλιμα συστατικά τα οποία βοηθούν στη βελτίωση της σωματικής υγείας. 

Κρόκος. Φυτό πόα χαμηλό (10-15 εκ) βολβώδες, πολυετές, με σαρκώδη γκριζοκόκκινο σφαιρικό βολβό. Έχει 6–10 φύλλα στενά και μακρυά σαν νήματα, μήκος 20-50 εκατοστών, με βλεφαριδωτά χείλη. Τα άνθη του είναι μεγάλα σε σχήμα άστρου, εμφανίζονται πριν την ανάπτυξη των φύλλων, έχουν 6 πέταλα και 3 κίτρινους στήμονες. Ο ύπερος  διαχωρίζεται σε 3 πορτοκαλέρυθρα στίγματα. Κάθε βολβός δίνει 1-2 (σπάνια 1-8), ιώδη (βαθυγάλαζα-μώβ), πολύ αρωματικά άνθη, τα οποία εμφανίζονται στο τέλος του καλοκαιριού. Η ονομασία του οφείλεται στη λέξη «κρόκη» που σημαίνει κλωστή. Από τους αρχαίους χρόνους χρησιμοποιείτο ως φυτό Φαρμακευτικό. Οι αρχαίοι ιατροί το χαρακτηρίζουν ως «Βασιλέα των φυτών». Ο Ιπποκράτης τον χρησιμοποιούσε για την αντιμετώπιση τραυμάτων και πολλών νοσημάτων όπως παυσίπονο, υπνωτικό, εμμηναγωγό, επουλωτικό, αφροδισιακό κ.ά. Οι στήμονες του άνθους (αναπαραγωγικά όργανα του άνθους που είναι σαν κλωστές), αποξηραίνονται και αποτελούν τον «κρόκο» που είναι γνωστός ως σαφράνι ή σαφράς και χρησιμοποιείται σαν πρόσθετη ουσία (χρωστική, αρωματική) των τροφίμων και κυρίως ως ουσία φαρμακευτική (καταπραϋντική, αντισπασμωδική, τονωτική κ.λ.π). Ο κρόκος είναι βότανο με πολλές θεραπευτικές ιδιότητες που ωφελούν την καρδιά, τονώνει την κυκλοφορία του αίματος, προκαλεί διούρηση, μειώνει την υψηλή πίεση καθώς και την χοληστερίνη. Επίσης έχει αντιθρομβωτική δράση βοηθά τους υπερτασικούς και όσους έχουν προβλήματα με το συκώτι. Τα στίγματα του κρόκου περιέχουν χρωστικές (κροκίνες), υδροδιαλυτά καροτενοειδή (γλυκοζίτες της κροκετίνης) με ιδιότητες αντικαρκινικές ιδιαίτερα για την προστασία του δέρματος από την ηλιακή ακτινοβολία. Τα στίγματα του κρόκου περιέχουν επίσης καροτενοειδή αντικαρκινικά  όπως  καροτένιο α-β-γ, ζεαξανθίνη για τους οφθαλμούς, λυκοπένιο για τον προστάτη, βελτιώνει την εγκεφαλική λειτουργία (για καλή εκμάθηση και απομνημόνευση) κ.ά. Ειδικά πειράματα, που έγιναν στο "Θεαγένειο" Αντικαρκινικό Νοσοκομείο της Θεσσαλονίκης, έδειξαν ότι ο κρόκος αναστέλλει τον πολλαπλασιασμό των καρκινικών κυττάρων, όπου το εκχύλισμα κρόκου είχε δράση παρόμοια με εκείνη της χημειοθεραπείας και μάλιστα χωρίς τις παρενέργειές της. Προσοχή όμως στις δόσεις !!!. Όταν χρησιμοποιούμε μεγαλύτερες δόσεις (μερικά γραμμάρια παραπάνω) μπορεί να προκαλέσουν αιμορραγίες, διότι η αντιθρομβωτική ιδιότητα του κρόκου παρεμποδίζει την συγκόλληση των αιμοπεταλίων. Η ημερήσια ανώτερη δόση ανέρχεται σε 1,5 g, η δόση που μπορεί να προκαλέσει σοβαρά προβλήματα στον οργανισμό είναι 10 g/ημέρα και η λήψη 20 g/ημέρα μπορεί να οδηγήσει ακόμη και στο θάνατο. Στα τρόφιμα οι ποσότητες που χρησιμοποιούνται είναι επίσης μικρές (1 mg/kg περίπου στα αλκοολούχα και 2 mg/kg στο κρέας).

Κρόκος ο "Βελούχιος". Ενδημικό φυτό που αυτοφύεται στον Τυμφρηστό (Βελούχι), στις "Παρυφές του Τυμφρηστού" και την ευρύτερη περιοχή (κορυφογραμμή : Ράχες Τυμφρηστού - "Κοκκάλια" - Σαράνταινα - Οξυά). Το είδος αυτού του κρόκου  ονομάζεται "κρόκος ο Βελούχιος" και προφανώς το όνομά του προέρχεται από το Βελούχι, που είναι το δεύτερο όνομα του Τυμφρηστού. Το είδος αυτού του κρόκου είναι ενδημικό της περιοχής και εμφανίζεται την Άνοιξη, αμέσως με το λιώσιμο του χιονιού (πολλές φορές ξεπροβάλλει μέσα από το χιονισμένο τοπίο). Προτιμά μέρη προσήλια, όπως είναι η ανατολική πλευρά των "Κοκκαλίων", οι πηγές της "Ντελβίνας" κ.ά, σε υψόμετρο από 700 - 1800 μ. και αντέχει στις χαμηλές θερμοκρασίες. Τα άνθη του έχουν χρώμα ιώδες-βυσσινί και τα φύλλα του είναι από 2 έως 4.

Κρόκος ο "Κολχικός" ή κρόκος του Φθινοπώρου. Ένα άλλο βολβώδες φυτό που μοιάζει με τον κρόκο αλλά δεν έχει καμία σχέση με αυτόν είναι το "Κολχικό". Τα φύλλα του, τα οποία και σ'αυτό το φυτό εμφανίζονται μετά την άνθηση, αλλά και όλα τα μέρη του φυτού είναι δηλητηριώδη, με ένα δραστικό δηλητήριο που ονομάζεται κολχικίνη. Λέγεται ότι με ένα τέτοιο δηλητήριο η Μήδεια σκότωσε τα παιδιά της στην Κολχίδα και γι' αυτό το φυτό ονομάσθηκε κολχικό. Στην Ελλάδα εμφανίζονται πάνω από 20 είδη και ανθίζουν νωρίς το Φθινόπωρο (Σεπτέμβρη) και ονομάζονται κρόκος του Φθινοπώρου, αλλά δεν είναι κρόκος, διότι έχουν 6 στήμονες  ενώ  ο κρόκος έχει  μόνο 3. Από τον κορμό-βολβό βγαίνουν 1-3 ανθοφόροι βλαστοί που καταλήγουν σε ένα άνθος. Το περιάνθιο αποτελείται από 6 πέταλα και εσωτερικά έχει 6 στήμονες. Τα φύλλα του βγαίνουν κατευθείαν από τον βολβό στις αρχές της  Άνοιξης.   

Κολλιτσίδα (Γάλιο - Galium). Ετήσιο φυτό, ύψους 0,20 -1 μ, που απαντάται σε χέρσους αγρούς. Τα φύλλα του φέρουν στην επάνω επιφάνεια τρίχες αγκιστροειδείς. Ο βλαστός είναι επίσης τριχωτός και εύκολα γαντζώνεται στα ρούχα. Τα άνθη του είναι λευκά και εμφανίζονται από τα μέσα του καλοκαιριού μέχρι τις αρχές φθινοπώρου. Όλα τα μέρη του φυτού έχουν πολύτιμες φαρμακευτικές ιδιότητες (μαλακτικές, εφιδρωτικές, διουρητικές κ.ά). Η συλλογή γίνεται τον Ιούνιο ή Ιούλιο και χρησιμοποιείται κατά προτίμηση σε νωπή κατάσταση. Η κολλιτσίδα είναι ένα ισχυρότατο αντικαρκινικό, διουρητικό και αποτοξινωτικό, βότανο.  Επίσης  κατέχει τη φήμη ενός από τα ισχυρότερα τονωτικά βότανα του ήπατος (μαζί με το γαϊδουράγκαθο) και βοηθά στην αποτοξίνωση και τον καθαρισμό του αίματος, καθώς και την αποβολή των άχρηστων συσσωρευμένων υλικών του οργανισμού, διότι είναι ένα  ισχυρότατο  διουρητικό βότανο. Η κολλιτσίδα είναι ένα σπουδαίο βότανο με πλήθος ιδιοτήτων και δράσεων γι'αυτό έχουν ασχοληθεί μαζί της πολλοί βοτανολόγοι. Θεραπευτική χρήση: Κυστίτιδα, λιθίαση, ιγμορίτιδα, παθήσεις του θυρεοειδούς, παθήσεις του στομάχου, παθήσεις των πνευμόνων, παθήσεις δερματολογικές (εκζέματα, ψωρίαση, ακμή), ανάπτυξη και τόνωση των μαλλιών κ.ά.  (Εκτός από την κολλιτσίδα Γάλιο, υπάρχουν και άλλα είδη μεταξύ των οποίων είναι η κολλιτσίδα Λάππα, η μεγάλη κολλιτσίδα, που τα φύλλα της μοιάζουν πολύ με τα φύλλα της μελιτζάνας, η κολλιτσίδα Τριβόλι κ.ά).    

Κολλιτσίδα Λάππα (Arctium lappa). Είναι φυτό ποώδες, διετές και απαντάται κυρίως σε ορεινές περιοχές. Ο καρπός της Λάππας είναι μια μεγάλη κολλιτσίδα που περιβάλλεται από μακριά γαντζωτά αγκάθια. Οι ξερές κολλιτσίδες προσκολλώνται εύκολα στη γούνα των ζώων ή τα ρούχα των ανθρώπων. Οι μικροί γάτζοι στις άκρες των αγκαθιών μπορούν ακόμη και να διαπεράσουν το νεκρό στρώμα του δέρματος στα δάκτυλά μας. Αυτό το τραχύ φυτό αν συλλεχθεί  φρέσκο πριν την ανθοφορία και τον καρπό, μπορεί να μας δώσει μια υπέροχη βραστή σαλάτα καθώς η γεύση του μοιάζει με του σπαραγγιού. Επίσης, μπορεί να φαγωθεί ωμό αν σερβιριστεί με λάδι και ξύδι. Η  Κολλιτσίδα  Λάππα είναι γνωστό φαρμακευτικό φυτό, καθώς χρησιμοποιούνται η ρίζα, τα φύλλα, και οι καρποί. Η ρίζα της έχει ιδιότητες διουρητικές, καθαρτικές και εφιδρωτικές και περιέχει αρκετό σίδηρο. Επίσης πιστεύεται ότι η Κολλιτσίδα Λάππα έχει ιδιότητες κατά του διαβήτη.                 

Κολλιτσίδα μεγάλη ή Αγριομελιτζάνα. (Xanthium strumarium). Είναι ζιζάνιο πλατύφυλλο, που απαντάται συνήθως στους καλλιεργούμενους αγρούς, σε λαχανόκηπους, αλλά και σε χέρσες περιοχές. Φυτρώνει την Άνοιξη και έχει βλαστό και φύλλα που μοιάζουν πολύ με τα φύλλα της μελιτζάνας. Ανθίζει το καλοκαίρι και ο καρπός της έχει σχήμα ωοειδές, είναι δερματώδης και φέρει αγκάθια στην επιφάνειά του. Τα νεαρά φυτά της αγριομελιζάνας (Κολλιτσίδας) είναι δηλητηριώδη. (Η Κολλιτσίδα ήταν αφορμή το 1948, ένας ερασιτέχνης Ελβετός ορειβάτης και φυσιοδιφης, να κατασκευάσει το φερμουάρ !!!).    

Κολλιτσίδα Τριβόλι (Tribulus terrestis). Είναι έρπον ζιζάνιο των αγρών που το βρίσκουμε σχεδόν παντού να αναπτύσσεται σαν χαλί στα μέρη που φυτρώνει (χωράφια, στις άκρες των δρόμων κ.λ.π). Ανθίζει κάθε χρόνο από τον Μαϊο μέχρι τον Οκτώβριο. Τα άνθη του είναι μικρά, έχουν χρώμα κίτρινο και ο καρπός του, ο οποίος αναπτύσσεται στη βάση των φύλλων του, είναι αγκαθωτός, επίπεδος, στρογγυλός και αποτελείται από πέντε σπόρους. Ο κάθε σπόρος φέρει τρία άνισα σκληρά αγκάθια απ' όπου και το όνομά του Τρίβολος. Τα αγκάθια του είναι με τέτοιο τρόπο δομημένα ώστε πάντα κάποιο από αυτά να κοιτάζει προς τα επάνω και έγιναν έμπνευση για τους αρχαίους να κατασκευάσουν ένα ύπουλο όπλο με σιδερένια καρφιά, το οποίο έσπειραν στο δρόμο για την καταστροφή του ιππικού των εχθρών. Το ζιζάνιο αυτό είναι το φυτικό συστατικό για την παραγωγή των σχετικών σκευασμάτων που υποβοηθούν τη σεξουαλικότητα ανδρών και γυναικών (φυτικό Βιάγκρα). Είναι ένα από τα καλύτερα φυσικά αφροδισιακά, που χρησιμοποιείται εδώ και αιώνες. Περιέχει, κυρίως στα φύλλα του, την στεροειδή σαπωνίνη Protodioscin, η οποία αυξάνει τα επίπεδα ορμονών όπως η τεστοστερόνη και η DHEA. Στους άνδρες προκαλεί την έκκριση τεστοστερόνης αυξάνοντας τα επίπεδα της ωχρινοτρόπου ορμόνης, βοηθά στην σπερματογένεση αυξάνοντας τον αριθμό και την κινητικότητα των σπερματοζωαρίων, την στυτική δυσλειτουργία, την πρόωρη εκσπερμάτωση, βελτιώνει τη λειτουργία του προστάτη και καταπολεμά την γυναικομαστία. Αυτός είναι ο λόγος που έχει ονομασθεί το φυσικό Βιάγκρα. Στις γυναίκες, τονώνει την σεξουαλική διάθεση, βελτιώνει την αναπαραγωγική λειτουργία και την ωορρηξία, βοηθάει σε περιπτώσεις προεμμηνορροϊκού συνδρόμου, στη ρύθμιση των ορμονών στην περίοδο στην εμμηνόπαυση, μειώνει τα ψυχοσωματικά προβλήματα που προκαλούνται από αυτή, όπως η αϋπνία, υπερένταση, άσχημη διάθεση, πόνος στην κοιλιακή χώρα, υπερευαισθησία κ.λ.π, χωρίς να προκαλεί αύξηση της αρτηριακής πιέσεως. Επίσης, έχει αντικαταθλιπτικές, αντιυπερτασικές ιδιότητες, καθαρίζει τα νεφρά από πυοσφαίρια και αιμοσφαίρια κ.ά. Συνταγή για τη παρασκευή ροφήματος: Το βότανο τριβόλι μαζεύεται χωρίς τις ρίζες του, σε πλήρη άνθιση, μαζί με τους σπόρους του, οι οποίοι έχουν πιο έντονες ιδιότητες. Στη συνέχεια καθαρίζεται - πλένεται για να φύγουν οι σκόνες, τοποθετείτε σε κατσαρόλα και καλύπτεται με νερό, πρέπει να βράσει καλά μέχρις ότου μείνει πιο λίγο από το μισό αρχικό νερό. Το εκχύλισμα σουρώνεται και φυλάσσεται στο ψυγείο μέχρι μία εβδομάδα. Η δοσολογία είναι ένα φλιτζανάκι πρωί, μεσημέρι, βράδυ πριν τον ύπνο. Προσοχή !!!. Πρέπει να αποφεύγεται κατά την διάρκεια της εγκυμοσύνης από τις γυναίκες, καθώς και από άτομα με καρδιακά προβλήματα, με έλκος στομάχου ή ηπατικές διαταραχές.                                  

Κυκλάμινο. Το γνωστό ποώδες πολυετές φυτό που αποτελεί σήμα κατατεθέν της Ελληνικής φύσης περιέχει την ουσία «κυκλαμίνη» η οποία είναι «τοξική» (ειδικότερα οι κόνδυλοί του). Μικρή μόνο ποσότητα 0,3 γρ. προκαλεί δηλητηρίαση στους ανθρώπους και τα ζώα. Σε μεγαλύτερες ποσότητες μπορεί να προκαλέσει ακόμη και τον θάνατο. Τα άγρια κυκλάμινα ("Γραικοί") που αυτοφύονται στις παρυφές του Τυμφρηστού έχουν χρώμα λευκό ή ροζ ανοικτό  με σκούρο ροζ στεφάνι στη βάση των πετάλων τους, ενώ τα κυκλάμινα των ανθοπωλείων είναι διαθέσιμα σε μεγάλη ποικιλία χρωμάτων από λευκό μέχρι μοβ. Τα φύλλα τους είναι σκούρα πράσινα, σε σχήμα καρδιάς και συνήθως έχουν γραμμές από γκρι ή ασημένιο χρώμα. Πρώτα βγάζουν τα άνθη τους, συνήθως το φθινόπωρο και πολύ αργότερα τα φύλλα τους, τέλος του χειμώνα αρχές της άνοιξης. Το ύψος τους δεν ξεπερνά τα 10-15 εκ. φυτρώνουν  σε σκιερά μέρη και αντέχουν στο πολύ κρύο του χειμώνα. Στην Ελλάδα βρίσκουμε, από τα 24 είδη που υπάρχουν, μόνο τα 5 είδη.    

Κώνειο (Μαργκούτα, βρωμόχορτο). Διετές φυτό, ύψους 1 μέτρο περίπου, βαρύοσμο, με κοίλο αλλά ισχυρό βλαστό. Φύλλα πτεροσχιδή και άνθη λευκά, εμφανιζόμενα κατά τα μέσα του καλοκαιριού. Η ονομασία του πιθανόν να προέρχεται από το ρήμα «κ ω ν ά ε σ θ α ι» που σημαίνει στριφογυρίζω, επειδή το δηλητήριό του προκαλεί ιλίγγους. Οι δηλητηριώδεις ιδιότητες του φυτού ήταν γνωστές από τους αρχαίους και χρησιμοποιείτο για την θανάτωση των εγκληματιών (είναι γνωστό ότι με τον τρόπο αυτό θανατώθηκε ο Σωκράτης). Θανατηφόρα δόση για τον άνθρωπο είναι μισό έως ένα γραμμάριο. Το κώνειο θεωρείται κατ’εξοχήν φαρμακευτικό φυτό. Τα φρέσκα φύλλα και οι καρποί του χρησιμοποιούνται σαν αναισθητικά, ναρκωτικά, εφιδρωτικά, και αντισπασμωδικά. Επίσης χρησιμοποιείται για το άσθμα, τον κοκκύτη και την νευραλγία. Ο γαλακτώδης χυμός του φυτού χρησιμοποιείται για την θεραπεία διαφόρων δερματικών παθήσεων.

Λαδανιά (Κουνουκλιά). Μικρός  φρυγανώδης αυτοφυής  θάμνος, ύψους 1 μέτρο περίπου γνωστός ως Κουνουκλιά ή Κίστος (Cistus incanus). Ανήκει στην τάξη Βιολώδη, οικογένεια Κιστίδες (Cistaceae). Έχει φύλλα αντίθετα μικρά ωοειδή ή μακρουλά με αραιές τρίχες που μοιάζουν με της φασκομηλιάς. Τα άνθη του εμφανίζονται μεμονομένα ή σε ομάδες των 2 –7, στην άκρη των κλαδιών και μοιάζουν σαν «τσαλακωμένα». Έχουν πέντε ωοειδή – λογχοειδή, μυτερά σέπαλα και πέντε ρόδινα πέταλα τα οποία είναι εύοσμα αλλά πέφτουν εύκολα.  Είναι  φυτό αρωματικό γνωστό σαν λάδανος, ήμερη κουνουκλιά, κίστος και είναι  είδος  γνωστό  από  τους  πανάρχαιους χρόνους. Από τα φύλλα του και τους  βλαστούς του  λαμβάνεται αρωματική  ρητίνη, γνωστή  ως  «λάδανο» και  θεωρείται από τα πιο σπουδαία φάρμακα. Τα φύλλα και οι βλαστοί κατά τον Ιούνιο και Ιούλιο εκκρίνουν  μία  ρητινώδη ουσία που είναι φαρμακευτική (στυπτική, αντικαταρροϊκή, αντισπασμωδική, αποχρεμπτική, καταπραϋντική). Αφέψημα από τα άνθη του χρησιμοποιούσαν στην αρχαία Ελλάδα κατά της δυσεντερίας, διάρροιας, αϋπνίας, οδοντόπονους, τέτανο και άλλες διαταραχές του οργανισμού. Επίσης, το έγχυμα από τα άνθη της λαδανιάς είναι αποτελεσματικό για τις πέτρες στα νεφρά (Βάζουμε μία χούφτα άνθη λαδανιάς σε ένα λίτρο νερό και το σκεπάζουμε για 10 - 15 λεπτά, στη συνέχεια πίνουμε ένα ποτήρι του κρασιού πρωί - μεσημέρι - βράδυ, μισή ώρα πριν το φαγητό). Σήμερα, με νεώτερες έρευνες από το ίδρυμα Leto Ahrensburg, το λάδανο θεωρείται από τα σημαντικότερα βότανα, διότι προστατεύει την καρδιά τέσσερις φορές καλύτερα από το κόκκινο κρασί και είναι είκοσι φορές ισχυρότερο από τον φρέσκο χυμό λεμονιών. Επίσης αποτοξινώνει τον οργανισμό και είναι πλούσιο  σε βιταμίνες Ε και C. (Χρησιμοποιείται και για την φροντίδα του δέρματος (ακμή, φαγούρες, βακτηριακές μολύνσεις  κ.ά), με πλύσεις  και κομπρέσσες).

Λάπαθο (Ρούμεξ). Είναι φυτό ποώδες, χνουδωτό, με βλαστό όρθιο, φύλλα μεγάλα καρδιοειδή και άνθη πρασινωπά, φερόμενα υπό μορφή σταφυλής και εμφανιζόμενα κατά τις αρχές του καλοκαιριού. Περισσότερο γνωστό είναι με τα ονόματα σιδερολάπαθο, αγριολάπαθο, λάπαθο ή λάπατο. Οι φαρμακευτικές ιδιότητες του φυτού εντοπίζονται κυρίως στη ρίζα του, η οποία συλλέγεται κατά το φθινόπωρο και χρησιμοποιείται, κατά προτίμηση νωπή. Έχει ιδιότητες στυπτικές, και σε μεγάλες δόσεις καθαρτικές. Είναι επίσης τονωτική και διουρητική.  Θεραπευτική χρήση : Γαστρίτιδα, δυσπεψία, έκζεμα, έρπης, καχεξία, ψωρίαση, ακμή. Επίσης είναι καθαρτικό του αίματος, ενώ τα βρασμένα φύλλα του είναι ωφέλιμα στις στις πληγές και την κασίδα. Η ρίζα του συνιστάται στην αρθρίτιδα, τους ρευματισμούς, την αρτηριακή υπέρταση, πνευμονικούς κατάρρους, κυστίτιδα κ.ά. Ως εξωτερικό κατάπλασμα, τα φύλλα του θεωρούνται διαλυτικά και αντισηπτικά των ελκών.     

Λείριο - Lilium (Κρίνος της Παναγίας). Πολυετές βολβώδες φυτό, με βολβό σχεδόν σφαιρικό, λευκοκίτρινο. Ο βλαστός του φθάνει το 1 μέτρο περίπου και φέρει φύλλα πυραμιδοειδή σε όλο το μήκος του. Έχει μεγάλα άνθη πορφυρά ή λευκά, ωραιότατα, αρωματικά, που εμφανίζονται από Μάϊο έως Ιούλιο. Είναι το κατ’εξοχήν «κ ρ ί ν ο» των αρχαίων, από την Ομηρική εποχή και ήταν αφιερωμένο στην θεά Ήρα. Αλλά και οι πρώτοι Χριστιανοί το αφιέρωσαν στην Παρθένο Μαρία ως έμβλημα της αγνότητας. Απαντάται σε σκιερά και δασοσκεπή μέρη των ορεινών περιοχών (700 - 1500 μ). Θεραπευτική χρήση: Εκτός από τα πέταλα των ανθών του, από τα οποία λαμβάνεται εκλεκτής ποιότητας αρωματικό αιθέριο έλαιο (κατάλληλο για την θεραπεία επιφανειακών πληγών, εγκαυμάτων κ.λ.π) και οι βολβοί του θεωρούνται μαλακτικοί, τονωτικοί και στυπτικοί. Συλλογή: Τα άνθη του φυτού συλλέγονται λίγο πριν ανοίξουν τις πρωινές ώρες, ενώ οι βολβοί το Φθινόπωρο, από φυτά 2 περίπου ετών.  Το φυτό πολλαπλασιάζεται με βολβούς που φυτεύονται τον Αύγουστο έως τον Σεπτέμβριο, σε αποστάσεις 25-40 εκατοστά. Οι μεγάλοι βολβοί δίνουν άνθη τον ίδιο χρόνο της φύτευσης, ενώ οι μικροί τον επόμενο.   

Μαϊδανός. Πρόκειται για το πολύ γνωστό αρωματικό φυτό. Είναι φυτό δυετές και φθάνει το ύψος 0,40 - 0,80 μ. Η χαρακτηριστική οσμή που αναδίδει με την τριβή, οφείλεται στην «απιόλη», το αιθέριο έλαιο που περιέχει. Όλα τα μέρη του μαϊδανού (φύλλα και ρίζες) θεωρούνται φαρμακευτικά, με ιδιότητες εφιδρωτικές, διουρητικές, διεγερτικές, τονωτικές. Η συγκομιδή των φύλλων και των ριζών του φυτού γίνεται κατά το τέλος του Φθινοπώρου του πρώτου έτους, ενώ οι καρποί συλλέγονται κατά το δεύτερο έτος της ζωής του φυτού. Τα άνθη του φυτού εμφανίζονται το καλοκαίρι. Θεραπευτική χρήση : Ακμή, αμοιβάδωση, ατονία, βρογχοκήλη, διάρροια, εκχύμωση, εξανθήματα, ίκτερος, κατάγματα, λιθίαση, νευραλγία, οφθαλμίτιδα, πυρετός, υδρωπικία, αρτηριακή υπέρταση, χολολιθίαση, ωτίτιδα. Επίσης, ο χυμός του μαϊντανού με οινόπνευμα είναι καλός τρόπος εντριβής για άτομα που υποφέρουν από νευραλγίες, αρθριτικούς ή ρευματικούς πόνους. Προσοχή!!! Δεν πρέπει να τρώγεται από έγκυες γιατί μπορεί να προκαλέσει αποβολή του εμβρύου.

Μανδραγόρας (οικογένεια Σολανίδες). Περιλαμβάνει 3-4 είδη ποωδών φυτών με ναρκωτικές και άλλες φαρμακευτικές ιδιότητες. Όλα τα είδη απαντούν σποραδικά στην Ελλάδα, κυρίως στην ανατολική Θεσσαλία, τη Στερεά Ελλάδα, την Πελοπόννησο, και στα νησιά του Αιγαίου. Ο Μανδραγόρας είναι, όπως και τα άλλα φυτά της οικογένειας Σολανίδες, τοξικό φυτό λόγω των αλκαλοειδών που περιέχει, τα οποία είναι ίδια με αυτά του Ατρόπου, δηλαδή ατροπίνη, υοσκυαμίνη και σκοπολαμίνη.

Η ρίζα του Μανδραγόρα είναι σαρκώδης, και μοιάζει με ανθρώπινο σώμα με δύο πόδια και σε ορισμένες περιπτώσεις και με δύο χέρια, γεγονός που συνετέλεσε πολύ στους μύθους που κυκλοφόρησαν για το φυτό. Η μορφή και η υφή της ρίζας του φυτού διαφέρει από φυτό σε φυτό που μας επιτρέπει να τα διαχωρίζουμε σε αρσενικό και θηλυκό. Το χρώμα είναι καστανό έως μαύρο, ενώ το εσωτερικό είναι λευκό και κολλώδες με πικρή γεύση. Ο βλαστός του φυτού είναι υποτυπώδης και τα φύλλα του είναι πολύ μεγάλα, παράρριζα, έμμισχα, ωοειδή, με χείλη κυματιστά. Ακριβώς από την κορυφή της ρίζας εμφανίζονται μερικά σκουροπράσινα φύλλα που αρχικά είναι όρθια αλλά όταν φθάσουν στο κανονικό μέγεθος (30 εκατοστά μήκος και 10 εκατοστά πλάτος) απλώνονται προς τα έξω και προς τα κάτω. Είναι μυτερά στις άκρες και έχουν δυσάρεστη οσμή. Μέσα από τα φύλλα ξεπετάγονται τα άνθη του φυτού το καθένα από ξεχωριστό μίσχο μεγέθους 8-10 εκατοστών Τα άνθη του φυτού είναι μεγάλα, κωδωνοειδή, πολυάριθμα, λευκά, μπλε, κόκκινα ή μοβ και ανθίζουν το φθινόπωρο. Ο καρπός είναι σαρκώδης με σχήμα και μέγεθος μήλου, υπόγλυκος και αρωματικός, αλλά μερικές φορές επικίνδυνος αν φαγωθεί. Τα αλκαλοειδή αυτά φυτά είναι πολύτιμες φαρμακευτικές ουσίες με αντισπασμωδικές, καταπραϋντικές, διεγερτικές και άλλες ιδιότητες. Ο Μανδραγόρας είναι φυτό με πολύ έντονες μυδριατικές ιδιότητες, εντονότερες από αυτές του Ατρόπου. Το πλουσιότερο σε αλκαλοειδή τμήμα του φυτού είναι η ρίζα, που χρησιμοποιείται από την Αρχαιότητα ως καταπραϋντικό, αναλγητικό, ναρκωτικό και υπνωτικό ("εκ μανδραγόρου καθεύδειν", έλεγαν οι αρχαίοι). Ο Διοσκουρίδης το συνιστά "κατά των άγρυπνων και περιοδυνόντων...".  Τα φύλλα του συνιστά για φλεγμονές των ματιών και των ελκών. Όσοι πρόκειται να ακρωτηριασθούν ή να καούν λαμβάνουν μανδραγορίτη οίνο και δεν θα πονούν την ώρα της επέμβασης... Επειδή σύμφωνα με μία δοξασία ο μανδραγόρας προέρχεται από σπέρμα κακών ανθρώπων που τους απαγχόνιζαν και ότι εκεί φύτρωνε ο μανδραγόρας. Πίστευαν ότι η εκρίζωση του προκαλεί μεγάλο κακό, ακόμη και το θάνατο. Έτσι, για να τον ξεριζώσουν χρησιμοποιούσαν κάποιο ζώο (σκύλο μαύρο ή γάϊδαρο), στο πόδι του οποίου έδεναν τη μία άκρη του σχοινιού, ενώ την άλλη την έδεναν γύρω στο ίδιο το φυτό. Λόγω της ανθρώπινης μορφής του πίστευαν ότι μόλις ξεριζωθεί βγάζει δυνατές κραυγές και κλαίει όπως τα μωρά παιδιά. Όποιος το ξερίζωνε χωρίς τις παρακάτω προφυλάξεις πέθαινε!!! Έπρεπε να ξεριζωθεί νύχτα με πανσέληνο, να είναι παρών ο μαύρος σκύλος ή ο γάϊδαρος, να έχει δέσει τη ρίζα του μανδραγόρα στο πόδι του ζώου και μετά να το ξεριζώσει. Το φυτό έβγαζε οξεία κραυγή (στριγκλιά) που σκότωνε ή τρέλαινε όποιον την άκουγε και δεν είχε προφυλαγμένα τα αυτιά του εκείνη την ώρα!!!.               

Μάραθος. Φυτό πολύ γνωστό σαν αρωματικό, αυτοφυόμενο σε πετρώδεις περιοχές. Είναι διετές ή πολυετές φυτό, ύψους περίπου 2 μέτρα, πολύκλαδο, με φύλλα νηματοειδή και άνθη κίτρινα, διατεταγμένα σε δέσμες με σχήμα ομπρέλας, που εμφανίζονται στα μέσα του καλοκαιριού. Τόσο τα φύλλα του όσο και οι σπόροι του, από τους οποίους παραλαμβάνεται αιθέριο έλαιο χρήσιμο στη φαρμακευτική, την ποτοποιϊα και τη σαπωνοποιϊα, έχουν φαρμακευτικές ιδιότητες διουρητικές, τονωτικές, αντισηπτικές. Επίσης, περιέχει πολλά μέταλλα και βιταμίνη C, φυτικές ίνες, μαγγάνιο, μαγνήσιο, ασβέστιο, σίδηρο, βιταμίνη Β3 κ.ά. Οι ίνες από το βότανο αυτό θεωρείται ότι αποτρέπουν τον καρκίνο του εντέρου, λόγω του γεγονότος ότι μπορούν να εξουδετερώσουν τις τοξίνες και καρκινικές ουσίες από τα έντερα. Οι σπόροι του εξαφανίζουν τα αέρια της κοιλιάς. Θεραπευτική χρήση : Προφυλάσσει από τη γρίπη και τις ασθένειες του αναπνευστικού συστήματος, ανεμοβλογιά, ιλαρά, δυσουρία, υδρωπικία, κ.ά. Επίσης βοηθάει στην χαλάρωση και στην καύση του λίπους (λειτουργεί σαν λιποδιαλυτής). Προσοχή!!! οι έγκυες γυναίκες ν'αποφεύγουν τα μείγματα  με μάραθο, διότι είναι διεγερτικό της μήτρας και μπορεί να προκαλέσει παρενέργειες.    

Μελίλωτος (Νυχάκι). Φυτό ετήσιο ή διετές, με φύλλα τρίφυλλα και άνθη κίτρινα ή λευκά, εμφανιζόμενα αρχές του καλοκαιριού. Απαντάται αυτοφυής σε καλλιεργημένους αγρούς και η ονομασία του προέρχεται από τις λέξεις μέλι και λωτός, λόγω της ευχάριστης μυρωδιάς που αρέσει στις μέλισσες. Η συγκομιδή του γίνεται το καλοκαίρι, όταν δεν έχει προχωρήσει πολύ η άνθηση. Ο μελίλωτος είναι φυτό καταπραϋντικό, αντισπασμωδικό, αντιμικροβιακό, κατά των αερίων, διαλυτικό κ.ά. Φαρμακευτικές ιδιότητες έχουν οι ανθισμένες κορυφές του, που συλλέγονται κατά το θέρος, πριν προχωρήσει πολύ η άνθηση. Ξηραίνονται σε σκιερό μέρος και χρησιμοποιούνται σαν φάρμακο καταπραϋντικό, αντισπασμωδικό και στυπτικό. Θεραπευτική χρήση: Βήχας, καταρράκτης, πρηξίματα, τέτανος. Επίσης, το αφέψημα του μελίλωτου χρησιμοποιείται ως λοσιόν στην επιπεφυκίτιδα και στο δερματικό ερύθημα, για την καταπολέμηση κολικών,  κυκλοφορικού κ.ά. 

Μέλισσα (Μελισσόχορτο). Είναι ποώδες πολυετές φυτό, διακοσμητικό, φαρμακευτικό, με ξεχωριστό άρωμα που ανήκει στην οικογένεια της μέντας. Έχει ύψος 0,30 - 0,80 μ, βλαστό πολύκλαδο, φύλλα μεγάλα, ανοιχτοπράσινα, ωοειδή, οδοντωτά, και άνθη μικρά λευκά ή ελαφρώς κίτρινα, εμφανιζόμενα το καλοκαίρι. Τα φύλλα του μελισσόχορτου περιέχουν αιθέρια έλαια (ευγενόλη κ.ά), με ιδιότητες τονωτικές, εφιδρωτικές, αντιπυρετικές, αντισπασμωδικές, καταπραϋντικές, καθώς και αντιβιοτικές, που καταπολεμούν διάφορα βακτήρια (όπως ο στρεπτόκοκκος), ενώ θεραπεύουν το στοματικό έρπητα. Τα χρήσιμα μέρη του μελισσόχορτου είναι τα φρέσκα φύλλα του, που συλλέγονται λίγο πριν την ανθοφορία, από τα οποία παράγεται ρόφημα για μετά το γεύμα επειδή διευκολύνουν την πέψη και ανακουφίζουν από το φούσκωμα και τους κολικούς. Τα ζεστά εκχυλίσματα του μελισσόχορτου είναι εφιδρωτικά - αντιπυρετικά και δρουν κατά των κρυολογημάτων, επίσης, διαθέτουν αντιβακτηριακές ιδιότητες. Είναι βότανο ακίνδυνο για τα παιδιά και όταν το χρησιμοποιούμε ως αφέψημα είναι προτιμότερο να είναι φρέσκο ή κατεψυγμένο, γιατί κατά την διάρκεια της αποξήρανσης εξαφανίζονται τα αιθέρια έλαια. Θεωρείται βότανο της μακροζωίας καθώς είναι πολύ ωφέλιμο για την καρδιά και δίνει ευεξία και ζωντάνια στον οργανισμό. Θεραπευτική χρήση: Έχει ωφέλιμες ιδιότητες για το νευρικό σύστημα, για τον πονοκέφαλο από την υπερένταση, ανεβάζει την διάθεση (αντικαταθλιπτικό), ενισχύει την μνήμη, καταπολεμά το άγχος, τα προβλήματα ύπνου, την αμοιβάδωση, την ατονία, τις δηλητηριάσεις, τις καρδιοπάθειες, τους όγκους, την σεξουαλική ανικανότητα, την σεξουαλική ψυχρότητα, την ταχυκαρδία, την ωτίτιδα, τους πόνους της εμμηνόρροιας, γαστρικούς σπασμούς, στομαχικές διαταραχές κ.ά. Το μελισσόχορτο δρά τονωτικά στην καρδιά και στο κυκλοφορικό προκαλώντας διαστολή των αγγείων, με αποτέλεσμα να μειώνεται η πίεση του αίματος. (Ενδείκνυται για τους υπερτασικούς που ανεβάζουν πίεση όταν στρεσάρονται). Αφέψημα: Ρίχνετε 1-2 κουταλιές ξηρό μελισσόχορτο ή 4 φρέσκα φύλλα σε ένα φλιτζάνι βρασμένο νερό και το αφήνεται για 10-15 λεπτά. Σουρώνετε και πίνετε. Το μελισσόχορτο μπορεί να συνδυασθεί και με Τίλιο. [ Το άγριο μελισσόχορτο ονομάζεται «Βαλλωτή», βρωμόχορτο ή πιπερίτσα και απαντάται σε φράκτες, χέρσους αγρούς και σκουπιδότοπους. Το φυτό είναι χνουδωτό, βαθυπράσινο και δύσοσμο. Τα άνθη του είναι ελαφρώς μπλε και εμφανίζονται το καλοκαίρι. Όλα τα μέρη του φυτού χρησιμοποιούνται σαν φάρμακα διουρητικά, εφιδρωτικά, αντισπασμωδικά κ.ά. Θεραπευτική χρήση: Δαγκώματα δηλητηριώδη, κονδυλώματα, τέτανος]. 

Μενεξές (Βιολέττα, μανουσάκι, γιούλι). Πολυετές χνουδωτό φυτό, με φύλλα που εκφύονται κοντά στη ρίζα, πλατιά και μακρύμισχα. Τα άνθη του είναι ιώδη πολύ αρωματικά, διαφέρουν μεταξύ τους, στο χρώμα, τη μορφή και το μέγεθος και εμφανίζονται αρχές του χειμώνα ή αρχές της ανοίξεως. Συλλέγονται αμέσως μόλις ανοίξουν και πάντοτε με ξηρό καιρό. Ακολουθεί ξήρανση σε σκιερό μέρος ή σε κλίβανο και φύλαξη σε ερμητικά κλειστά δοχεία, στη σκιά. Η ρίζα του μενεξέ, που συλλέγεται το φθινόπωρο και οι σπόροι του περιέχουν τη «βιολίνη», μία δύσοσμη αλκαλοειδή ουσία με εμετικές ιδιότητες. Θεραπευτική χρήση : Είναι εξαιρετικό αποχρεμπτικό και χρησιμοπείται σε ποικίλες διαταραχές του αναπνευστικού βήχας, βροχίτιδα, πνευμονία, άσθμα, κοκκύτη, κρυολογήματα, νεφρίτιδα, τέτανος. Επίσης, τα άνθη του φυτού είναι καταπραϋντικά, ηρεμιστικά και βοηθούν σε περιπτώσεις ανησυχίας και αϋπνίας.

Μέντα (Η λατινική ονομασία "mentha", προέρχεται από την αρχαιοελληνική λέξη "Μίνθη"). Είναι πολυετές φυτό, με όρθιο βλαστό, φύλλα ωοειδή – λογχοειδή, οδοντωτά και άνθη ιώδη, διατεταγμένα κατά στάχυ, που εμφανίζονται τέλος ανοίξεως μέχρι τέλος καλοκαιριού. Από τις ανθισμένες κορυφές και τα φύλλα του παραλαμβάνεται το αιθέριο έλαιο (μινθέλαιο). Το μινθέλαιο βρίσκει εφαρμογή στη Ζαχαροπλαστική, την ποτοποιϊα,  την αρωματοποιϊα και την φαρμακευτική. Θεωρείται πολύτιμο σαν φάρμακο λόγω των πολλαπλών ιδιοτήτων του, όπως: Τονωτικό, αντιβακτηριδιακό, αντιπαρασιτικό, διεγερτικό, στομαχικό, χωνευτικό, μαλακτικό, αντισπασμωδικό, αποχρεμπτικό, διουρητικό, εμμηναγωγό, καταπραϋντικό, αντιπυρετικό, κ.ά. Θεραπευτική χρήση : Δηλητηριάσεις, δυσμηνόρροια, ηπατικές παθήσεις, ισχιαλγία, κυστίτιδα, λαρυγγίτιδα, νευραλγία, χολολιθίαση. 

Μολόχα. Πρόκειται για την άγρια μολόχα, γνωστή και σαν αμπελόχα. Ήταν γνωστή στους αρχαίους, από τους οποίους χρησιμοποιείτο τόσο ως φαρμακευτικό, όσο και ως λαχανικό. Ο Πυθαγόρας και οι μαθητές του είχαν προσέξει ότι το φυτό αυτό υποβοηθούσε την σκέψη, γιατί ήταν ελαφρό στην πέψη και άφηνε ελεύθερο το πνεύμα. Ο Ιπποκράτης παρασκεύαζε ένα κατάπλασμα με κρασί και μολόχα για να αντιμετωπίσει τα οιδήματα και τις φλεγμονές. Είναι φυτό διετές ή πολυετές, με φύλλα σχιστά και άνθη ερυθροϊώδη, τα οποία φέρονται στις μασχάλες των φύλλων κατά δέσμες. Ο βλαστός του είναι τριχωτός. Η μολόχα θεωρείται από τα νοστιμότερα χορταρικά. Εξάλλου είναι γνωστή η χρήση των φύλλων, των ανθέων και τις ρίζας της στη φαρμακευτική (αποχρεμπτικά, καταπραϋντικά, και μαλακτικά). Τα φύλλα και τα άνθη συλλέγονται το καλοκαίρι και οι ρίζες το φθινόπωρο. Από όλο το φυτό μπορούμε να φτιάξουμε αφέψημα που χρησιμοποιούμε για πλύσεις, εντριβές και επαλείψεις κατά των διαφόρων μωλώπων. Με τα άνθη φτιάχνουμε τσάϊ που μαλακώνει το βήχα και ευνοεί την γρήγορη ανάρρωση από το κρυολόγημα. Από τις ρίζες του φυτού φτιάχνουμε αφέψημα που είναι εξαιρετικό φάρμακο για όσους πάσχουν από ερεθισμούς του αναπνευστικού συστήματος ή το έλκος του στομάχου. Θεραπευτική χρήση: Βήχας, δερματοπάθειες, έλκος στομάχου - δωδεκαδακτύλου, κάλοι κ.ά.

Μουριά (Σκαμνιά). Δένδρο ύψος 5-20 μέτρα, που απαντάται σε πολλές περιοχές, κυρίως ορεινές. Στο δένδρο αυτό αναφέρεται  μια από τις "Συκαμίνους" του Θεοφράστου. Επίσης, η "Μορέα ή Συκαμινέα" του Διοσκουρίδη, ο οποίος χαρακτηρίζει τον καρπό του φυτού "λυτικόν", έφθαρτον, και κακοστόμαχον. Τα φύλλα του είναι βαθυπράσινα, πλατειά, ωοειδή και οδοντωτά. Για πολλά χρόνια τα χρησιμοποιούσαν σαν αποκλειστική τροφή του μεταξοσκώληκος. Η μουριά θεωρείται δένδρο πολύτιμο στη βιομηχανία για το ξύλο της, στη σηροτροφία για το φύλλωμά της, στην ποτοποιϊα για τον καρπό της (Τσίπουρο - Μούρο, κ.λ.π) και στην φαρμακευτική, για τις θεραπευτικές ιδιότητες που έχουν όλα τα μέρη του δένδρου και χρησιμοποιούνται σαν φάρμακα, καθαρτικά, αντιπυρετικά, ανθελμινθικά (Διάρροια, οδοντόπονοι, ταινίες κ.λ.π).

Μούσκαρι - Muscari.  Το όνομά του προέρχεται από την Ελληνική λέξη "μόσχος" (μοσχοβολιά) και αναφέρεται στο γλυκό άρωμα των λουλουδιών, που μαζί με το βαθύ μπλέ χρωματισμό τους, έχουν κάνει τα Μούσκαρι πολύ δημοφιλή. Η κοινή ονομασία τους είναι σταφυλυοάκινθος (grape hyacinth), διότι το λουλούδι μοιάζει με αυτό του Υάκινθου. Αυτοφύονται και ευδοκιμούν κυρίως σε μεγάλα υψόμετρα, υπο-αλπικές περιοχές, της Μεσογείου και της Μέσης Ανατολής. Τα σαρκώδη φύλλα τους σχηματίζουν συστάδες πυκνούς σπίδακες που βγαίνουν πάνω σε άφυλλα στελέχη την Άνοιξη. Ορισμένα είδη καλλιεργούνται ως καλλωπιστικά. Στην Ελλάδα απαντούν  αυτοφυή 16 περίπου είδη και είναι γνωστά ως "βόρβος". Στην περιοχή, "Παρυφές του Τυμφρηστού", που αυτοφύεται ένα από τα 16 είδη, οι ντόποιοι κάτοικοι το ονομάζουν "βορβολούλουδο" και το θεωρούν δηλητηριώδες. Όμως στην Νότια Ιταλία οι βολβοί του  φυτού αυτού χρησιμοποιούνται στην κουζίνα.    
   

Μπελαντόνα - Άτροπος (οικογένεια Σολανίδες). Φυτό που απαντάται αυτοφυές σε δασώδεις ή χέρσες εκτάσεις στις Παρυφές του Τυμφρηστού, την Οίτη, τον Όλυμπο και τον Παρνασσό. Γενικά θεωρείται φυτό σπάνιο για την Ελληνική χλωρίδα. Η ονομασία του «Άτροπος», αναφέρεται σε μία από τις τρεις Μοίρες της Ελληνικής μυθολογίας (Άτροπος, Κλωθώ, Λάχεση). Είναι πιθανόν ο «Μανδραγόρας» του Θεοφράστου και ο τρίτος Μανδαγόρας του Διοσκουρίδη, να αναφέρονται στο εν λόγω φυτό. Επίσης, περιγράφεται στον Μεσαίωνα με το όνομα «Άτροπος - Μπελαντόνα». Είναι φυτό πολυετές, ύψους 0,50 - 1,30 μέτρα, έχει χρώμα πράσινο ή ρόδινο και είναι χνουδωτό και δύσοσμο. Έχει φύλλα ωοειδή, ακέραια με δυσάρεστη οσμή και πικρή γεύση που περιέχουν διάφορα αλκαλοειδή (ατροπίνη, υοσκυαμίνη, σκοπολαμίνη κ.ά). Τα άνθη του φυτού φέρονται συνήθως ανά δύο στις μασχάλες των φύλλων, είναι καφέ-κόκκινα, έχουν σχήμα καμπάνας και εμφανίζονται αργά την άνοιξη- αρχές καλοκαιριού. Οι καρποί του είναι λαμπερές μαύρες ράγες στο μέγεθος του κερασιού. Έχουν μία γλυκίζουζα γεύση, είναι όμως εξαιρετικά δηλητηριώδεις και μπορεί να προκαλέσουν το θάνατο. Ολόκληρο το φυτό και οι ρίζες του είναι πολύ δηλητηριώδες, λόγω της μεγάλης περιεκτικότητάς του σε «ατροπίνη», μία ουσία πολύτιμη από φαρμακευτική άποψη, αλλά και πολύ τοξική. Το φυτό Μπελαντόνα - Άτροπος, χρησιμοποιείται για την παρασκευή φαρμάκων (αντισπασμωδικών, ηρεμιστικών, διεγερτικών), τα οποία χορηγούνται μόνο με ιατρική συνταγή. Θεραπευτική χρήση: Άσθμα, δυσκοιλιότης, επιληψία, ζαλάδες, κοκκύτης, ναυτία κ.ά. ΠΡΟΣΟΧΗ: Η Μπελαντόνα - Άτροπος δεν θα πρέπει σε καμία περίπτωση να έρχεται σε άμεση επαφή με το δέρμα ή τα χέρια σας καθώς αποτελεί ένα επικίνδυνο και ΤΟΞΙΚΟ φυτό. Περιέχει αλκαλοειδή (ατροπίνη, υοσκυαμίνη, σκοπολαμίνη) που δρουν αρχικά στο κεντρικό νευρικό σύστημα (Κ.Ν.Σ) και το πρώτο σύμπτωμα είναι η απώλεια όρασης, ακολουθεί παραλήρημα, καταστολή και τελικά θάνατος.       

Νάρκισσος. Ανήκει στην τάξη Λιλιώδη (οικογένεια Αμαρυλλίδες) και περιλαμβάνει, σε αυτοφυόμενη άγρια μορφή, επτά περίπου είδη πολυετών ποωδών βολβόριζων φυτών με τις ονομασίες μανουσάκι, ζαμπάκι, βούτσινο, ίτσο κ.ά. Είναι φυτό ανθεκτικό με χιτωνοφόρο βολβό, άφυλλο υπέργειο βλαστό ύψους 5 - 120 εκατοστομέτρων με ένα ή περισσότερα άνθη στην κορυφή και φύλλα παράρριζα όρθια που εμφανίζονται μαζί με τα άνθη. Τα άνθη του είναι αρωματικά, λευκά, κίτρινα ή ρόζ, συνήθως κρεμαστά. Οι βολβοί του Νάρκισσου είναι δηλητηριώδεις και παλαιότερα το χρησιμοποιούσαν ως καθαρτικό και εμετικό. Σήμερα χρησιμοποιείται βάμμα του βολβού στην ομοιοπαθητική, κατά της ρινίτιδας, της βρογχίτιδας, της διάρροιας κ.ά. Από τα άνθη του εξάγεται αιθέριο έλαιο που χρησιμοποιείται στην αρωματοποιία. 

Ορνιθόγαλο (Ornithogalum). To όνομα του φυτού έχει αρχαιοελληνική ρίζα και σημαίνει "του πουλιού το γάλα", προφανώς εννοεί κάτι το εκλεκτό. Είναι ποώδες φυτό που αναπτύσσεται από βολβούς, οι οποίοι ανανεώνονται κάθε χρόνο. Οι βολβοί έχουν ωοειδές σχήμα (1-3 εκ.). Τα φύλλα του είναι στενά, γραμμικά, δύσκαμπτα, μοιάζουν με γρασίδι (10-30  εκ.) και σχηματίζουν μια φούντα απ' όπου αναδύεται ο κορμός. Τα άνθη του άσπρα αστεροειδή σχηματίζονται πάνω σ'ένα κορμό που φθάνει σε ύψος τα 30 εκ. και  κάθε άνθος έχει 6 πέταλα. Επειδή όλα τα μέρη του φυτού είναι τοξικά και θεωρούνται δηλητηριώδη, τα άγρια ζώα το αποφεύγουν. Ωστόσο, αν οι βολβοί είναι μαγειρεμένοι ή αποξηραμένοι και κονιορτοποιημένοι είναι εδώδιμοι. Θεραπευτικές ιδιότητες: Το απόσταγμα από το ορνιθόγαλο χρησιμοποιείται από τους βοτανοθεραπευτές για την αντιμετώπιση του τρόμου, θλίψης και αυτοκαταστροφικής κατάθλιψης, νευρικό κλονισμό ή ψυχικό τραύμα κ.ά. Επίσης, σε διάφορα έλκη, φλύκταινες, αέρια του εντέρου και σε κάποιες σοβαρές ασθένειες όπως ο καρκίνος.          

Παλαμωνίδα (Ονωνίς). Είναι αυτοφυόμενο φυτό, γνωστό επίσης σαν γαϊδουράγκαθο, παλαμίδι, ανωνίδα, παλαμωνίδα, κ.λπ.. Η ονομασία προέρχεται από την λέξη ό ν ο ς , επειδή το ζώο δείχνει ιδιαίτερη προτίμηση στο φυτό. Γι’ αυτό αναφέρεται η «ο ν ω ν ί ς» του Θεοφράστου και «α ν ω ν ί ς» του Διοσκουρίδη, ο οποίος γράφει ότι το χρησιμοποιούσαν ως διουρητικόν. Το φυτό είναι φρύγανο πολύκλαδο, αγκαθωτό, με χνουδωτό βλαστό. Τα φύλλα του είναι σύνθετα (τρίφυλλα) στη βάση και απλά κατά μήκος του βλαστού μέχρι την κορυφή. Τα κιτρινωπά άνθη του φέρονται στις μασχάλες των φύλλων και εμφανίζονται στο τέλος της ανοίξεως και τις αρχές του καλοκαιριού. Φαρμακευτικώς χρησιμοποιούνται η ρίζα του φυτού, που έχει διουρητικές και αντιρευματικές ιδιότητες και τα φύλλα του που έχουν θαυμάσια αποτελέσματα για την υπερτροφία του προστάτη (Σε τρία ποτήρια καυτό νερό ρίχνουμε 10 γραμ. φύλλα γαϊδουράγκαθο - ανωνίδα και τα αφήνουμε για ένα τέταρτο. Το αφέψημα αυτό το πίνουμε κατά διαστήματα από το πρωί μέχρι το βράδυ). Οι ρίζες του φυτού συλλέγονται την άνοιξη ή το φθινόπωρο. Θεραπευτική χρήση: Δυσουρία, λιθίαση, ρευματισμοί, υπερτροφία του προστάτη.

Πεντάνευρο (Πλαντάγκο). Αυτοφυές φυτό γνωστό από την αρχαιότητα, με τις ονομασίες πεντάνευρο, πλατάγινο, ψυλόχορτο, βεντουρόχορτο, αρνόγλωσσο κ.ά. Υπάρχουν πολλά είδη πεντάνευρου που απαντούν αυτοφυή σε πολλές περιοχές στην Ελλάδα (18 είδη περίπου) και αποτελούν μια οικογένεια στην οποία ανήκουν το πεντάνευρο Πλαντάγκο και το πεντάνευρο το λογχοειδές. Το πεντάνευρο   Πλαντάγκο είναι φυτό ετήσιο, ύψους 0,10 - 0,30 μέτρα, έχει φύλλα μεγάλα πλατιά σκουροπράσινα με πέντε νεύρα που διακρίνονται πολύ εύκολα αν σπάσουμε το κοτσάνι των φύλλων του. Το πεντάνευρο Πλαντάγκο έχει μεγάλη περιεκτικότητα σε ασβέστιο, γι'αυτό είναι χρήσιμο στην οστεοπόρωση. Επίσης το φυτό βοηθά σε πόνους νεφρών, προστάτη και προστατίτιδα. Σε κατάπλασμα μπορεί να χρησιμοποιηθεί επουλωτικά σε πληγές. (Τρόπος παρασκευής: Βράζουμε το νερό, το αποσύρουμε από τη φωτιά, ρίχνουμε μέσα ένα κουταλάκι του γλυκού από το βότανο για κάθε κούπα νερού, αφήνουμε σκεπασμένο για 15 λεπτά, σουρώνουμε και πίνουμε).  

Πεντάνευρο (Λογχοειδές). Το πεντάνευρο λογχοειδές διαφέρει από το πεντάνευρο πλαντάγκο από τα φύλλα του που είναι λογχοειδή και τα στάχεια του που είναι πιο κοντά. Και τα δύο όμως πεντάνευρα έχουν τις ίδιες φαρμακευτικές ιδιότητες. Τα φύλλα τους και οι σπόροι τους έχουν πολύτιμες στυπτικές, αντισπασμωδικές και μαλακτικές ιδιότητες. Τα φύλλα τους συλλέγονται την άνοιξη και οι σπόροι τους τέλος  Φθινοπώρου. Οι σπόροι περιέχουν 30% πηχτή φυσική ουσία σαν κόλλα που φουσκώνει στο έντερο, ενεργώντας σαν καθαρτικό και κατευναστικό στις ερεθισμένες μεμβράνες. Χρησιμοποιούνται ακόμη οι σπόροι τους και στην θεραπεία των παρασιτικών σκουληκιών. Επίσης, οι σπόροι τους, σύμφωνα με πρόσφατες έρευνες, είναι μία από τις υψηλότερες πηγές  ινών που υπάρχουν στις τροφές. Το πεντάνευρο δεν καλλιεργείται, φυτρώνει παντού από μόνο του και χρησιμοποιείται όλο το φυτό στη Βοτανοθεραπευτική. Θεραπευτικές ιδιότητες : Οι ανθοφόροι βλαστοί και κυρίως τα φύλλα του φυτού θεωρούνται διουρητικά, υποτασικά, επουλωτικά, καθαρτικά, μαλακτικά, αιμοστατικά, αντιδυσεντερικά και αποχρεμπτικά. Τα σπέρματα θεωρούνται καθαρτικά ιδίως για χρόνια δυσκοιλιότητα. Χρήση: Έγχυμα 1-3 φορές την ημέρα βοηθά τις παθήσεις του αναπνευστικού και το κρυολόγημα. Ως αφέψημα βοηθά στην πάθηση του σακχαρώδους διαβήτη. Επίσης, μπορούμε να βάλουμε λίγα φύλλα μέσα στα παπούτσια μας προς αποφυγή φουσκαλών ή να φτιάξουμε αλοιφή και να τη χρησιμοποιήσουμε ως κρέμα νυκτός. Το διοξείδιο του πυριτίου και η τανίνη που περιέχει το φυτό το καθιστούν χρήσιμο στη θεραπεία της φλεβίτιδας και των αιμορροίδων. Επίσης κάνει καλό στα φθαρμένα πνευμόνια.      
                                                                  

Πλάτανος ή Πλατάνι. Αυτοφυές φυλλοβόλο δένδρο, που απαντάται σε εδάφη πλούσια σε νερό. Το ύψος του ίσως ξεπερνάει τα 50 - 60 μέτρα και είναι αιωνόβιο φυτό. Σύμφωνα με την επιστημονική ταξινόμηση, ανήκει στο γένος αγγειόσπερμων δικότυλων φυτών και στην τάξη «αμιαμηλιώδη» της οικογένειας πλατανίδες. Είναι γνωστός από την αρχαιότητα με το όνομα «πλατανιστός». Η ονομασία «πλάτανος», που χρησιμοποιείται στην Νέα Ελληνική είναι υστερογενής. Το όνομα προέρχεται από την λέξη «πλατύς», πλατιά φύλλα ή πλατύς φλοιός ή πλατύς ίσκιος. Ο πλάτανος είναι σύμβολο ζωής και λεβεντιάς, δένδρο ευλογημένο λόγω του προστατευτικού του όγκου πάνω από τους ανθρώπους. Από φαρμακευτική άποψη θεωρείται πολύτιμος ο καρπός του, που χρησιμοποιείται για την θεραπεία της υπερτροφίας του «καλοήθη» προστάτη. Ένα φλιντζάνι την ημέρα αφέψημα, πιστεύεται ότι συρρικνώνει τον διογκωμένο καλοήθη προστάτη. Συνταγή: Βράζουμε επτά (7) μπαλάκια από πλάτανο (ώριμα - αποξηραμένα) σε δύο (2) ποτήρια νερό, μέχρι να μείνει το ένα (1) ποτήρι. Στραγγίζουμε και πίνουμε μια κουταλιά της σούπας κάθε μέρα μέχρι να τελειώσει.      

Πολυκόμπι (Εκουϊζέτο). Είναι πρωτόγονο φυτό και ο μοναδικός αντιπρόσωπος των Τραχεοφύτων, της κλάσης Σφενόψιδα, που περιλαμβάνει 16 περίπου είδη. Το φυτό αυτό απαντάται σε υγρά εδάφη ή σε αβαθή νερά, στις όχθες λιμνών και τελμάτων. Το Πολυκόμπι αποτελεί, από εξελικτική άποψη, μια ενδιάμεση μορφή μεταξύ των Λυκόψιδων και των Πτεριδόφυτων. Έχει ανορθωμένο, αρθρωτό, φωτοσυνθετικό βλαστό ύψους 50-60 εκ. και χαρακτηριστικούς δακτυλίους (κόμπους). (Από τη μορφή του προέρχονται και οι ονομασίες:  Πολυκόμπι ή Πολυτρίχι, ή Αλογοουρά ή Κοντυλόχορτο ή Ασημόχορτο). Ορισμένα είδη είναι αειθαλή, άλλα αναπτύσσουν νέους βλαστούς κάθε χρόνο. Το Πολυκόμπι έχει επιβιώσει από τους προϊστορικούς χρόνους, όπως δείχνουν τα απολιθώματα και παρέμεινε αμετάβλητο από τότε που σχηματίστηκαν τα γαιανθρακοφόρα στρώματα. Δεν ανθίζει, αλλά σχηματίζει σπόρους όπως οι φτέρες, με τις οποίες συγγενεύει. Οι αρθρωτοί βλαστοί έχουν τραχιά υφή, επειδή το φυτό κατά μοναδικό τρόπο απορροφά μεγάλες ποσότητες πυριτίου από το έδαφος. Οι Ρωμαίοι το χρησιμοποιούσαν για να πλένουν τα δοχεία και τα σκεύη τους, όχι μόνο για να τα καθαρίσουν αλλά και για να γίνουν αντικολλητικά, λόγω του πυριτίου. Επίσης, το φυτό χρησιμοποιήθηκε κατά τον Μεσαίωνα σαν λειαντικό από τους επιπλοποιούς, για το στίλβωμα των σκευών από κασσίτερο, μπρούτζο και χαλκό και για το πλύσιμο ξύλινων δοχείων και αγγείων για το γάλα. Θεραπευτικές ιδιότητες : Το Πολυκόμπι δρά ως στυπτικό, αιμοστατικό, ήπιο διουρητικό, τονωτικό των ιστών και επουλωτικό. Βοηθάει στην απορρόφηση του ασβεστίου και εμποδίζει την εναπόθεση των λιπιδίων στις αρτηρίες. Μειώνει την αιμορραγία και επουλώνει τα τραύματα. Θεωρείται ιδικό ίαμα για περιπτώσεις φλεγμονής ή καλοήθους διόγκωσης του προστάτη αδένα. Χρησιμοποιείται ακόμη κατά της οστεοπόρωσης, των διαταραχών στους πνεύμονες και των νεφρών, των φλεγμονών του ουροποιητικού συστήματος, των πόνων των αυτιών, αλλά και κατά των δερματικών διαταραχών, εκζεμάτων, ακμής κ.ά. Μειώνει την αιμορραγία και επουλώνει τραύματα χάρη στη μεγάλη του περιεκτικότητα σε υδροξείδιο του πυριτίου. Η σκόνη του αποξηραμένου φυτού πίνεται ως αφέψημα. Επίσης η αλοιφή από σκόνη γίνεται κατάπλασμα για έλκη ποδιών, πληγές, ερεθισμούς και χιονίστρες. Προσοχή όμως να μην χρησιμοποιείτε περισσότερο από 6 εβδομάδες, γιατί μπορεί να προκαλέσει ερεθισμό του πεπτικού.
     

Πουλμοναρία (Πνευμονική). Πρόκειται για πολυετές φυτό, που αυτοφύεται σε δασοσκεπείς και σκιερές περιοχές με το κοινό όνομα «Πνευμονική». Έχει βλαστό τριχωτό, φύλλα τραχειά με λευκά στίγματα και άνθη στην αρχή ερυθρά και αργότερα κυανοϊώδη. Ανθίζει στο τέλος της ανοίξεως ή στις αρχές του καλοκαιριού και όλο το φυτό έχει φαρμακευτικές ιδιότητες. Όλα τα μέρη του φυτού και κυρίως τα φύλλα, περιέχουν βλεννώδεις ουσίες, πυριτικό οξύ, δεψικές ουσίες και σαπωνίνες. Το σχήμα των φύλλων του θεωρήθηκε ότι έμοιαζε με αυτό του άρρωστου πνεύμονα και με βάση την πολύ διαδεδομένη δοξασία ότι τα φυτά που μοιάζουν με κάποιο όργανο του ανθρωπίνου σώματος μπορούν να θεραπεύσουν το όργανο αυτό, το φυτό χρησιμοποιείται στη λαϊκή ιατρική, καθώς και στην ομοιπαθητική με την μορφή αφεψήματος νωπών φυτών κατά του βρογχικού κατάρρου, των αιμοπτύσεων και γενικότερα κατά των παθήσεων του αναπνευστικού συστήματος. Χρησιμοποιείται επίσης κατά των αιμορροϊδών και της διάρροιας. 

Πουλσατίλλα (Ανεμώνη). Πρόκειται για φυτό που ανήκει στο γένος «Ρανουνκουλίδες» με το κοινό όνομα «Ανεμώνες». Η οικογένεια περιλαμβάνει 150 περίπου είδη πολυετών ποωδών φυτών, από τα οποία 5 - 6 περίπου είδη, αυτοφύονται σε υγρές και δασικές εκτάσεις στις «Παρυφές του Τυμφρηστού». Τα φύλλα είναι πτεροειδώς ή παλαμοειδώς διηρημένα και φέρουν μεταξωτές τρίχες. Τα άνθη του φυτού είναι ελκυστικά, φύονται μεμονωμένα και το χρώμα τους ποικίλλει από ερυθρά ή ερυθροϊώδη ή ρόδινα ή ρόζ, έως μώβ, κυανοϊώδη, κίτρινο ή λευκό. Είναι φυτό τοξικό και προκαλεί σοβαρές πεπτικές διαταραχές στα ζώα εάν φαγωθεί νωπό. Επίσης μπορεί να προκαλέσει φλύκταινες στο δέρμα όταν έλθει σε επαφή. Οι βλενώδεις ουσίες που περιέχουν όλα τα μέρη του φυτού χρησιμοποιούνται στην φαρμακευτική και την Ομοιοπαθητική. 

Πουρνάρι (πρίνος). Αειθαλές δένδρο, με φύλλα μικρά δερματώδη, πριονωτά, αγκαθωτά και ο καρπός του είναι το βαλανίδι. Πρόκειται για ένα είδος Βαλανιδιάς που όπως είναι γνωστό, γενικώς ή Βαλανιδιά, ήταν αφιερωμένη στο Δία και οι αρχαίοι απέδιδαν σ’αυτή τη δύναμη να χρησμοδοτεί. Όλα τα μέρη του δένδρου, είναι πολύτιμα, στη βιομηχανία ξύλου, στη βυρσοδεψία και στη Φαρμακευτική. Ο φλοιός έχει ουσίες «δεψικές» που χρησιμοποιούνται στη βυρσοδεψία. Η ρίζα του έχει πολύτιμες τονωτικές, ορεκτικές, αντισπασμωδικές, και καταπραϋντικές ιδιότητες που χρησιμοποιούνται στη φαρμακευτική (Η συγκομιδή της ρίζας γίνεται το φθινόπωρο). Θεραπευτ. χρήση : Άσθμα, ατονία, έλκος στομάχου - δωδεκαδακτύλου, ίκτερος, όγκοι, φακίδες, φυματίωση, χλώρωση.

Πράσο. Διετές φυτό, με στενό και μακρύ βλαστό, αποτελούμενο από τους κολεούς των φύλλων. Εκτός από την διαιτητική του αξία σαν λαχανικό (χορτόπιτες κ.ά), το πράσο έχει και φαρμακευτική αξία. Είναι φάρμακο αποτελεσματικό εναντίον της αρθρίτιδας, αρτιοσκληρώσεως και της λιθιάσεως. Επίσης είναι ευεργετικό στην καρδιά, χωνευτικό, δροσιστικό και διουρητικό. Χρησιμοποιείται επίσης κατά του πρηξίματος ποδιών και χεριών,της κατακράτησης υγρών, κυτταρίτιδας, της κόπωσης και της κομάρας. Το πράσο ως κατάπλασμα είναι κατά του πονόλαιμου. Θεωρείται ακόμη ότι είναι ευεργετικό κατά της νευροπάθειας. Το πράσο περιέχει: ασβέστιο και ιώδιο. Ο Ιπποκράτης ήταν ο πρώτος που ανακάλυψε τις πολυάριθμες ευεργετικές ιδιότητες, του φυτού. Θεραπευτική χρήση: Αθρίτιδα, αρτηριοσκλήρωση, λιθίαση, βρογχοκήλη, λαρρυγγίτιδα, φαριγγίτιδα κ.ά.

Πτελιά ή Φτελιά. Δένδρο ύψους 50 μέτρων περίπου, γνωστό και ως φτελιός, πτελιά, βρυσσός, καραγάτσι (Ο Όμηρος την αναφέρει «πτελέη»). Ο κορμός του δένδρου είναι ευθύς, πολύκλαδος, και φέρει πολλές παραφυάδες. Έχει φύλλα πλατιά, ωοειδή, ασύμμετρα στη βάση, με χνουδωτό μίσχο. Τα άνθη του είναι ερυθρωπά, κατά δέσμες στις μασχάλες των φύλλων και εμφανίζονται νωρίς την άνοιξη. Όλα τα μέρη του είναι φαρμακευτικά. Επίσης, όλα τα μέρη του δένδρου έχουν θεραπευτικές ιδιότητες. Ο φλοιός έχει στυπτικές, διουρητικές και τονωτικές ιδιότητες, ενώ τα φύλλα θεωρούνται πολύ καλά καθαρτικά, κατά της αρθρίτιδας, και των ρευματισμών. Χρησιμοποιείται και για τις πεπτικές διαταραχές και μπορεί να προκαλέσει στιγμιαία ανακούφιση στην οξύτητα, την διάρροια και την γαστρεντερίτιδα. Εξωτερικά χρησιμοποιείται για την προστασία του δέρματος και για τη θεραπεία του εκζέματος.  

Ραδίκι. Φυτό αυτοφυόμενο, γνωστό με τα ονόματα πικρολίδι, πικραλίδα, αγριοπικραλίδα, παπαδουλιά, πικροράδικο. Ο βλαστός του φθάνει σε ύψος 1 μέτρο περίπου και είναι όρθιος, πολύκλαδος, τριχωτός, ή χνουδωτός. Έχει φύλλα ποικιλόμορφα και άνθη κυανά (πολύ σπάνια και λευκορόδινα). Οι τονωτικές ορεκτικές και αντιπυρετικές ιδιότητες του ραδικιού αναφέρονται όχι μόνο στα φύλλα και τη ρίζα του, αλλά σ’ολόκληρο το φυτό. Η ρίζα συλλέγεται οποιαδήποτε εποχή. Το ραδίκι ήταν γνωστό στην ανθρωπότητα από τα αρχαία χρόνια. Αναφέρεται σε Αιγυπτιακό πάπυρο που χρονολογείται περίπου το 1550 π.Χ. Ο Γαληνός το  συνιστούσε για προβλήματα στο συκώτι και ο Πλίνιος που το χαρακτήριζε αναζωογονητικό, μιλούσε για ένα χυμό από ραδίκια, ροδέλαιο και ξύδι που λειτουργεί ως φάρμακο για τον πονοκέφαλο. Επίσης, ο Διοσκουρίδης το συνιστούσε για στομαχικές διαταραχές και προβλήματα χώνεψης.   Θεραπευτική χρήση : Ηπατικές, παθήσεις, λειχήνες προσώπων, πυρετός.

Ράμνος (Βουρβουλιά). Φυτό (θάμνος) αυτοφυόμενος σε ορεινές περιοχές. Έχει ύψος 1- 4 μέτρα περίπου, φύλλα ωοειδή, στιλπνά και καρπούς σφαιρικούς, μελανοϊώδεις. Τα άνθη φέρονται κατά ομάδες στις μασχάλες των φύλλων και εμφανίζονται αργά την άνοιξη. Οι υπακτικές ιδιότητες του φλοιού του Ράμνου είναι γνωστές από παλιά. Η συλλογή του φλοιού γίνεται τον Οκτώβριο ή τον Νοέμβριο. Χημικώς περιέχει: Ουσία με το όνομα "κασκαρίνη", μηλικό οξύ, λάδι, αιθέριο έλαιο και ρητίνη. Εκτός από την φαρμακευτική του αξία, ο Ράμνος είναι επίσης πολύτιμος σαν φυτό καλλωπιστικό, χάρη στο ωραίο φύλλωμά του. Θεραπευτική χρήση : Δηλητηριάσεις, δυσκοιλιότης. Προσοχή άν  η δόση είναι μεγάλη, ο Ράμνος μπορεί να προκαλέσει έντονη διάρροια και πιθανό εμετό. 

Ρίγανη (Ορίγανος). Φυτό φρυγανώδες, αρωματικό και φαρμακευτικό. ΄Εχει ύψος 0,30 - 0,80 μ., βλαστό πολύκλαδο, τριχωτό και φύλλα ωοειδή, τριχωτά στην επιφάνεια. Τα άνθη είναι λευκά, φέρονται στις άκρες των βλαστών και είναι σε πλήρη άνθηση το καλοκαίρι. Το όνομα προέρχεται από τις λέξεις «όρος» = βουνό και «γάνος» = λαμπρότητα, κάλος, ευφροσύνη, δηλαδή αυτό που λάμπει στα βουνά. Στην αρχαιότητα πλέκετο στο στεφάνι των νυμφευόμενων. Ο Αριστοτέλης αναφέρει ότι οι χελώνες, όταν καταπίνουν ένα φίδι, τρώνε αμέσως ρίγανη για να μην πεθάνουν, επειδή η ρίγανη είναι αντίδοτο στο δηλητήριο. Υπάρχει μία σύγχυση με την ονοματολογία της ρίγανης. Συγκεκριμένα πολλά φυτά με παρόμοιο άρωμα ονομάζονται ρίγανη, όμως η πραγματική ρίγανη είναι αυτή που αυτοφύεται στις παρυφές του Τυμφρηστού και γενικότερα στην Στερεά Ελλάδα και η οποία χρησιμοποιείται ευρέως στην Μαγειρική (Σαλάτες, ψητά στη σχάρα κ.λ.π). Το αιθέριο έλαιο που περιέχει το φυτό, έχει ιδιότητες στομαχικές, τονωτικές, αποχρεμπτικές, αντισπασμωδικές και εφιδρωτικές. Το φυτό συλλέγεται σε πλήρη άνθηση και αφού γίνει η αποξήρανση, σε σκιερό μέρος, αφαιρούνται οι βλαστοί (κοτσάνια) και τοποθετείται σε δοχείο (βάζο από γυαλί και όχι πλαστικό, διότι η μεγάλη οξύτητα της ρίγανης διαβρώνει το πλαστικό και μεταφέρονται πλαστικές ουσίες στις τροφές.). Θεραπευτική χρήση: Άσθμα, βήχας, βρογχίτιδα, γαστρίτιδα, διάρροια, δυσεντερία, δηλητηριώδη δαγκώματα, οδοντόπονοι, χλώρωση κ.ά. Επίσης, η ρίγανη διευκολύνει την πέψη, καταπολεμά την δυσκοιλιότητα, είναι καλό δυναμωτικό και φίλος για τους πνεύμονες στις χρόνιες βρογχίτιδες. Έχει διεργετικές ιδιότητες και βοηθά άτομα που υποφέρουν από κόπωση.  

Σαπωνάρια (Σαπουνόχορτο). Πολυετές φυτό αυτοφυόμενο, γνωστό με τα ονόματα σαπουνόχορτο, καλοστρούθι κ.ά. Ο Διοσκουρίδης το ονομάζει «Στρούθιον». Έχει ύψος 0,30 – 0,60 μ. και φύλλα μεγάλα, αντίθετα και λογχοειδή. Τα άνθη του είναι ρόδινα ή λευκά και εμφανίζονται στις αρχές του καλοκαιριού. Είναι φυτό φαρμακευτικό λόγω της τοξικής σαπωνίνης που περέχει. Η σαπωνίνη έχει ιδιότητες καθαρτικές, τονωτικές, εφιδρωτικές, αιμοστατικές κ.λ.π. Όλα τα μέρη του φυτού και ιδίως οι ρίζες του περιέχουν μεγάλη ποσότητα σαπωνίνης, που αποτελούν το γνωστό «τσουένι» (σαπωνόρριζα ή χαλβαδόρριζα). Τα φύλλα και τα άνθη συλλέγονται κατά την περίοδο της ανθήσεως, οι ρίζες το φθινόπωρο. Θεραπευτική χρήση : Αιμοραγίες, δυσκοιλιότης, στηθάγχη.

Σέλινο. Διετές αρωματικό φυτό ύψους 0,30 – 0,80 μ.. Έχει βλαστό πολύκλαδο, φύλλα παχειά και άνθη λευκά μικρά, που εμφανίζονται κατά το τέλος της ανοίξεως. Όλα τα μέρη του Σέλινου θεωρούνται φαρμακευτικά με διουρητικές, τονωτικές, διεργετικές, αντιπυρετικές, αντιρευματικές, αποχρεμπτικές,  κ.ά. ιδιότητες. Ιδιαιτέρως πολύτιμοι είναι οι σπόροι, που συλλέγονται κατά τα μέσα του καλοκαιριού. Θεραπευτική χρήση : Διαβήτης, διάρροια, ίκτερος, καχεξία, λιθίαση, μαστίτις, πυρετός, σεξουαλική ανικανότητα, σεξουαλική ψυχρότητα, σκορβούτο, υδρωπικία, αρτηριακή υπέρταση, χιονίστρες, προστατεύει τον οργανισμό από τις καταστροφικές ελεύθερες ρίζες, βοηθάει στην καλή λειτουργία της καρδιάς κ.ά. 

Σερνικοβότανο ή Όρχις. Πολυετές φυτό που απαντάται σε ορεινούς χλοώδεις και υγρούς τόπους σε 35 περίπου είδη (Ορισμένα είδη καλλιεργούνται ως καλλωπιστικά). Έχει ύψος 0,10 - 0,50 μέτρα και φύλλα λογχοειδή, με καστανέρυθρες κηλίδες. Τα άνθη του είναι ερυθρωπά, μοβ, λευκά και φέρονται πολλά μαζί, κατά τις αρχές του καλοκαιριού. Οι ριζοκόνδυλοι (βολβοί) του φυτού, που μοιάζουν με μικρά αμύγδαλα περιέχουν θρεπτικό άμυλο, συγκομίζονται στα μέσα του καλοκαιριού και λαμβάνεται καλής ποιότητος «σαλέπι» που έχει ευρεία εφαρμογή στη Φαρμακευτική και τη Ζαχαροπλαστική. Επίσης, παρασκευάζεται εύγευστο "θαυματουργό" ρόφημα που μαλακώνει το λαιμό, ανακουφίζει το στομάχι και είναι όπλο κατά των ιώσεων. Είναι ιδανικό για όσους πάσχουν από άσθμα, όπως επίσης μπορεί να χρησιμοποιηθεί πριν από τον ύπνο - σαν ηρεμιστικό - γιατί δεν περιέχει τεϊνη ή καφεϊνη. Το σαλέπι είναι πλούσιο σε άμυλο και πολύτιμα μεταλλικά άλατα, όπως φωσφόρο, ασβέστιο, αλλά και σε θρεπτικούς πολυσακχαρίτες, γλυκομανάνες κ.ά, γι'αυτό και χρησιμοποιείται για την τόνωση των ασθενών κατά την διάρκεια της ανάρρωσής τους. Περιέχει μια κολλώδη ουσία, την "βασσαρίνη", που όταν βράσει με νερό, δίνει αυτό το άριστο μαλακτικό κατά του βήχα και άλλων παθήσεων του θώρακα, αλλά και του στομάχου και των εντέρων. Οι κόνδυλοι αμέσως μετά τη συλλογή βρέχονται σε ζεματιστό νερό για να απομακρυνθεί το αιθέριο έλαιο που περιέχουν και το οποίο αν παραμείνει, προσδίδει στο σαλέπι γεύση πικρή και δυσάρεστη. Στη συνέχεια αποξηραίνονται και αλέθονται. Από το αφέψημα της σκόνης παρασκευάζεται το σαλέπι, το οποίο γλυκαίνεται με μέλι και αρωματίζεται με κανέλλα ή πιπερόριζα. Το σαλέπι χρησιμοποιείται και για την παρασκευή του παγωτού καϊμάκι. Ο πρώτος που κατέγραψε το φυτό αυτό ήταν ο Θεόφραστος και του έδωσε την ονομασία "όρχις", λόγω του σχήματος των δύο βολβών του  (αρσενικό φυτό = σερνικοβότανο).  

Σίλυβο (Silybum) ή Γαϊδουράγκαθο. Διετές φυτό γνωστό σαν γαϊδουράγκαθο , όμως οι αρχαίοι το ονόμαζαν «Σίλυβο». Έχει ύψος 0,50 – 1,50 μέτρα και βλαστό όρθιο διακλαδισμένο. Τα φύλλα του είναι μεγάλα, με λευκές κηλίδες στην επάνω επιφάνεια. Τα πορφυρϊώδη άνθη του φέρονται στο άκρο του βλαστού και εμφανίζονται στις αρχές του καλοκαιριού. Τα τρυφερά φύλλα του φυτού τρώγονται είτε ωμά είτε μαγειρεμένα. Τα κεφάλια από τα άνθη του τρώγονται βραστά την άνοιξη πριν ανθίσουν όπως οι αγκινάρες και βοηθούν στην τόνωση του οργανισμού, το καθάρισμα του αίματος, την αποτοξίνωση, αλλά και την αύξηση της παραγωγής γάλακτος των γυναικών. Οι ρίζες του φυτού και οι σπόροι του έχουν πολύτιμες θεραπευτικές ιδιότητες εφιδρωτικές, αιμοστατικές, καταπραϋντικές κ.λ.π. Η ρίζες συλλέγονται κατά τα μέσα του φθινοπώρου και οι σπόροι κατά τα μέσα του καλοκαιριού. Στη βοτανοθεραπευτική χρησιμοποιούνται κυρίως οι σπόροι από τα άνθη του, που συλλέγονται προς το τέλος του καλοκαιριού όταν ξεραθούν πλήρως. Και τα άλλα μέρη του φυτού χρησιμοποιούνται φαρμακευτικά αλλά με χαμηλότερες περιεκτικότητες σε δραστικές ουσίες (Σιλυμαρίνη, σιλιμπιλίνη, τυραμίνη, ισταμίνη, κινικίνη, φλαβονικά γλυκοσίδια, άλατα νιτρικού οξέος, νιτρικό κάλιο, αιθέριο έλαιο κ.ά). Θεραπευτική χρήση: Το γαϊδουράγκαθο θεωρείται εξαιρετικό βότανο για το συκώτι και το πάγκρεας, είναι το κύριο γιατρικό που χρησιμοποιείται για την προστασία του συκωτιού από λοιμώξεις, κατανάλωση αλκοόλ ή χημειοθεραπείες. Μπορεί να βοηθήσει στο να περιοριστούν οι βλάβες στο συκώτι αλλά και στην ανανέωση των κυττάρων του (κλινικές μελέτες έχουν δείξει ότι το γάλα από γαϊδουράγκαθο μπορεί να ανατρέψει μεγάλο μέρος ηπατικής βλάβης που έχει προέλθει από κατάχρηση αλκοόλ). Το γαϊδουράγκαθο χρησιμοποιείται ακόμη στη θεραπεία της ηπατίτιδας, του ίκτερου και της κύρωσης του ύπατος. Χορηγείται σε όλα τα προβλήματα της χοληδόχου κύστης καθώς αυξάνει την έκκριση και την ροή της χολής από το ήπαρ και της χοληδόχου κύστης. Επίσης, χρησιμοποιείται σαν δυναμωτικό του εγκεφάλου και της μνήμης, σαν καταπραϋντικό για την καταρροή, την πλευρίτιδα, την ψωρίαση, την δυσεντερία κ.ά. Πρόσφατα ανακαλύφθηκε και η αντικαρκινική, η νευροπροστατευτική αλλά και η καρδιοπροστατευτική του δράση λόγω της μείωσης της χοληστερόλης που προκαλεί (Φάρμακο SILIMARIN κατά της χοληστερίνης). Δοσολογία: Σε ένα φλιτζάνι βραστό νερό 1 κουταλάκι ξηρούς σπόρους 3 φορές την ημέρα.Επίσης, το φάρμακο - αντίδοτο για την δηλητηρίαση από μανιτάρια, SILIBILIN (Σιλιμπιλίνη), που προλαμβάνει τη βλάβη του συκωτιού. Η σιλιμπιλίνη είναι η κύρια ουσία του γαϊδουράγκαθου που το καθιστά τόσο ευεργετικό για το συκώτι και τη χολή. Το ρόφημα από το γαϊδουράγκαθο είναι πολύ καλό συμπλήρωμα διατροφής, διότι εκτός από το συκώτι, την χολή και το αίμα, κάνει θαύματα σε ολόκληρο τον οργανισμό του ανθρώπου.   

Σινάπι (Βρούβες). Είναι ετήσια αυτοφυή ποώδη φυτά, ύψους 0,30 - 0,80 μ. Ο βλαστός τους φέρει αραιές τρίχες και τα φύλλα είναι οδοντωτά, μετρίου μεγέθους που εναλλάσσονται. Τα άνθη τους είναι ζωηρά κίτρινα, που σχηματίζουν ταξιανθίες και εμφανίζονται στις αρχές του καλοκαιριού. Οι καρποί τους είναι μακριοί και έχουν 10 -12 σπόρια. Υπάρχουν δύο είδη σιναπιού, το λευκό και το μαύρο και είναι γνωστά με τα κοινά ονόματα αγριόβρουβες, βρούβες, λαψάνες. Τα είδη αυτά αναφέρονται από τον Θεόφραστο και τον Διοσκουρίδη, με το όνομα Σινάπι ή Νάπι. Το σινάπι έχει πάρα πολλές θεραπευτικές   ιδιότητες, που αναφέρονται κυρίως στους σπόρους και το αιθέριο έλαιο (Σκορβούτο κ.ά). Εκτός από την γνωστή μουστάρδα χρησιμοποιείται ως αφέψημα, ζωμός, αλεύρι, λάδι (σιναπόλαδο), έγχυμα για κατάπλασμα, κ.ά. Προσοχή οι υπερτασικοί θα πρέπει να αποφεύγουν γενικώς το σινάπι. (Στις μεγάλες παγωνιές οι πρακτικοί συνιστούν να ρίχνει κανείς μια πρέζα σκόνη σιναπιού μέσα στις κάλτσες του, για να δημιουργηθεί υπεραιμία. Ακόμη για την ανικανότητα πρότειναν την εντριβή του ανδρικού μορίου με σινάπι για πρόκληση υπεραιμίας).

Σκόρδο. (Άλλιο το εδώδιμο). Το σκόρδο είναι γνωστό από την αρχαιότητα. Ο Διοσκουρίδης το ονομάζει Σκόροδον ή Σκόρδο. Καταναλίσκεται είτε χλωρό (φύλλα) είτε ξερό (βολβός), κυρίως σαν άρτυμα στα φαγητά. Το ύψος του φθάνει τα 0,20 - 0,40 μ.. Έχει έντονη χαρακτηριστική μυρωδιά και φύλλα επίπεδα, λεία, απλωτά ή διπλωμένα. Τα άνθη είναι λευκά ή ρόδινα. Από φαρμακευτική άποψη, χρησιμοποιείται ο βολβός κατά της υπερτάσεως και της αρθρίτιδος. Χορηγείται επίσης σαν ανθελμινθικό, αντιπυρετικό κ.λ.π. Θεραπευτική χρήση: Αρτηριακή υπέρταση, αμοιβάδωση, αρθρίτιδα, αρτηριοσκλήρωση, βρογχοκήλη, κάλοι, κατάγματα, λαρυγγίτιδα, νευρώσεις, παχυσαρκία, τράχωμα, τυφοειδής πυρετός, φαρυγγίτιδα, φυματίωση. Το σκόρδο έχει αντιπυπερτασική δράση επειδή επιτρέπει τη διαστολή των αγγείων και βελτιώνει την κυκλοφορία του αίματος στις αρτηρίες. Επίσης, έχει παρατηρηθεί ότι όταν λαμβάνεται για μεγάλο χρονικό διάστημα (3 - 4 μήνες), εκτός από την μείωση της πίεσης του αίματος ελαττώνει και την υψηλή χοληστερίνη.  

Σκόρδο (Άλλιο το άρκτειο). Άγριο σκόρδο, ανθεκτικό πολυετές, ύψος 0,30 - 0,40 μέτρα περίπου. Είναι αυτοφυόμενο σε νοτερό γόνιμο έδαφος και σκιερή θέση. Τα φύλλα του είναι πλατιά, πράσινα και τα άνθη του λευκοί ορμαθοί. Εκτός από την μαγειρική, παλαιότερα το χρησιμοποιούσαν και σαν οικιακό απολυμαντικό υγρό. Οι ιατρικές χρήσεις του είναι ίδιες όπως και του  άλλου σκόρδου του εδώδιμου (πεπτικές διαταραχές, καθαρισμός του αίματος, ασθένειες του αναπνευστικού κ.ά). Το σκόρδο όπως και τα περισσότερα τροφικά συμπληρώματα, πρέπει να λαμβάνεται κάθε μέρα σαν μια πρόληψη ενάντια στις ασθένειες και σαν βοήθημα για καλή υγεία. Τα σημαντικότερα συστατικά του είναι η βιταμίνη C, τα αιθέρια, τα φλαβονοειδή κ.ά. Το θεραπευτικό αυτό φυτό θεωρείται διουρητικό, καθαρτικό, και κατά της υπέρτασης. Χρησιμοποιείται το φρέσκο χόρτο πριν την άνθιση και ο βολβός.   

Σκροφουλαρία ή Χοιράδιο. Πολυετές φυτό, ύψους 0,40 - 0,80 μ., που απαντάται σε υγρούς ορεινούς τόπους. Είναι φυτό δύσοσμο, με φύλλα ωοειδή, πριονωτά που διατάσσονται αντίθετα, τετράγωνους βλαστούς και άνθη καστανέρυθρα ή πρασινοκίτρινα, που φύονται σε ταξιανθίες και εμφανίζονται στις αρχές του καλοκαιριού. Στην αρχαιότητα το χρησιμοποιούσαν για την θεραπεία της αρρώστιας που προκαλεί εξόγκωση και σκλήρυνση των αδένων του λαιμού, την «χοιράδωση» (Γι’αυτό και το φυτό ονομαζόταν «Χοιράδιο»). Σήμερα στη φαρμακευτική χρησιμοποιούνται τα φύλλα του φυτού, που συλλέγονται δύο φορές το χρόνο, πριν ανθίσουν ή και ολόκληρο το φυτό σε χλωρή κατάσταση. Θεραπευτική χρήση : Χρησιμοποιείται κυρίως στη θεραπεία δερματικών προβλημάτων και την απομάκρυνση των τοξινών από τον οργανισμό (Χοιράδωση, αιμορροϊδες, φαγούρα, έκζεμα, ψωρίαση κ.ά). Προσοχή!!!Είναι διεγερτικό της καρδιάς, και πρέπει να αποφεύγεται όταν υπάρχει ταχυκαρδία.

Σκορπίδι. Πολυετές ποώδες αυτοφυόμενο φυτό, που ευδοκιμεί σε πετρώδεις ή βραχώδεις τοποθεσίες από τα χαμηλά μέχρι τα υποαλπικά υψόμετρα. Έχει φύλλα λογχοειδή, λεία στην επάνω επιφάνεια και πολύ τριχωτά στην κάτω. Το μήκος τους φθάνει τα 5-15 εκ. με πτεροειδούς λοβούς (χωρίζονται σε 9-12 ημικυκλικά μέρη), που φέρουν στην κάτω επιφάνεια ένα πυκνό από λέπια ανοικτού χρώματος. Είναι γνωστό φυτό σαν χρυσόχορτο, σκορπίδι, Τσετεράχ κ.ά. (Στο φυτό αναφέρεται το «Α σ π λ ή ν ι ο» του Διοσκουρίδη). Για θεραπευτικούς σκοπούς χρησιμοποιείται όλο το φυτό εκτός από τη ρίζα. Τα φύλλα του έχουν αποχρεμπτικές, διουρητικές και ανθελμινικές ιδιότητες. Θεραπευτική χρήση : Βήχας, κυστίτιδα, νεφρίτιδα (είναι πολύ καλό για την αφαίρεση πέτρας από τους νεφρούς) , διόγκωση σπλήνας, έλκος στομάχου - δωδεκαδακτύλου κ.ά. (Αφέψημα : Βράζουμε 6 γρ. περίπου σε 1,5 φλιτζάνι νερό για 5-10 λεπτά, σουρώνουμε και πίνουμε μόνο μία φορά την ημέρα, για 10 ημέρ).  

Σπαθόχορτο ή Βαλσαμόχορτο ή Υπερικό. Έχει  ύψος 0,20 - 0,80 μέτρα. Ο βλαστός  του  είναι  όρθιος, ισχυρός, με  φύλλα ωοειδή (τα φύλλα θρυμματισμένα αναδύουν μυρωδιά όμοια με θυμίαμα). Στην  κάτω  επιφάνεια  των  φύλλων  υπάρχουν  πολλά  διαφανή  και  προς  τα  άκρα  μελανά  στίγματα. Τα  άνθη (κίτρινα) φέρονται  κατά δέσμες και ανθίζουν το καλοκαίρι μέχρι τις αρχές φθινοπώρου. Ανήκει  στα  φυτά  της Ελληνικής χλωρίδας και φέρεται με τα κοινά ονόματα βάλσαμο, χελωνοχόρταρο, βαλσαμάκι, σπαθόχορτο, λειχηνόχορτο, περίκη, βότανο του Ιωάννου Προδρόμου. Οι φαρμακευτικές του ιδιότητες (εμμηναγωγοί, διουρητικές, αιμοστατικές) αναφέρονται κυρίως στα άνθη, τους ανθοφόρους βλαστούς και στα φύλλα. Τα φαρμακευτικά μέρη συλλέγονται κατά τα μέσα καλοκαιριού, αποξηραίνονται, τοποθετούνται σε βάζο και αποθηκεύονται σε σκοτεινό ξηρό μέρος. Για την παρασκευή βαλσαμέλαιου συλλέγουμε τις καρποφόρες ανθισμένες κορυφές του φυτού, τις τοποθετούμε σε φιάλη με ελαιόλαδο (120g από ανθισμένες κορυφές για κάθε μισό λίτρο ελαιόλαδο), το αφήνουμε 3 μήνες περίπου στον ήλιο και το λάδι αυτό (βαλσαμέλαιο), το χρησιμοποιούμε εξωτερικά για νευραλγίες, ισχιαλγίες, τραύματα, κιρσούς, έλκη, ηλιακά εγκαύματα κ.ά, αλλά και εσωτερικά για παθήσεις συκωτιού, στομαχικές και εντερικές παθήσεις, χρόνια κόπωση, θρομβώσεις κ.ά. Θεραπευτική χρήση: Τραύματα, εγκαύματα, φαγούρες, τσιμπήματα εντόμων, αιμόπτυση, δυσεντερία, έλκος στομάχου, παθήσεις γαστρεντερικού σωλήνα, πνευμονικές ενοχλήσεις, αγχώδεις διαταραχές, κατάθλιψη (ονομάζεται και εναλλακτικό Prozac), δύσπνοια, θρόμβωση, ρευματισμούς, αρθριτικά κ.ά. Προσοχή όμως όταν έχουμε πάρει  βαλσαμόχορτο δεν εκθέτουμε  ποτέ το σώμα μας στο ηλιακό φώς διότι η φωτοτοξικότητά του μπορεί να προκαλέσει εγκαύματα στο δέρμα μας. Γι’αυτό τόσο το αφέψημα (βαλσαμόχορτο) όσο και το βαλασαμέλαιο (επαλείψεις και εσωτερική λήψη), γίνεται το βράδυ. Επίσης, σε περίπτωση που λαμβάνονται άλλα φάρμακα πρέπει να ενημερώνεται ο γιατρός ή ο φαρμακοποιός.  

Σπανάκι. Είναι το γνωστό μονοετές φυτό, με τα μεγάλα φύλλα. Κατά την άνθηση εμφανίζεται βλαστός αυλακωτός και κοίλος, με άνθη πρασινωπά, φερόμενα κατά δέσμες. Τα φύλλα του, εκτός του ότι παρέχουν εύγευστη, θρεπτική και υγιεινή τροφή, έχουν και θεραπευτικές ιδιότητες (τονωτικές, διουρητικές, καταπραϋντικές). Περιέχουν πάρα πολύ σίδηρο και ενδείκνυται η χορήγησή τους σε άτομα που πάσχουν από αναιμία. Είναι ένα τρόφιμο με πολλά θρεπτικά συστατικά, όπως  βιταμίνη Α, βιταμίνη Β, βιταμίνη Κ, βιταμίνη C, μαγγάνιο, φυλλικό οξύ, μαγνήσιο, σίδηρο, ασβέστιο και φυτικές ίνες. Το σπανάκι είναι μια εναλλακτική πηγή μαγνησίου και ασβεστίου, γι'αυτό ο ρόλος του στην υγεία των οστών είναι σημαντικός. Θεραπευτική  χρήση: Αναιμία, ατονία, οστεοπόρωση, αρθρίτιδα, καρκίνο παχέος εντέρου  κ.ά. 

Σπαράγγι. Είναι πολυετές φυτό, με βλαστό πολύκλαδο, κυλινδρικό και λείο, 050 – 1. μ περίπου. Έχει φύλλα μακριά, γραμμοειδή κατά δέσμες και πρασινοκίτρινα άνθη ανά δύο στις μασχάλες των φύλλων. Συνήθως καλλιεργείται για τους σαρκώδεις βλαστούς του, όμως απαντάται και αυτοφυές σε διάφορες περιοχές. Δεν είναι πολύτιμο μόνο σαν λαχανικό, αλλά έχει και φαρμακευτικές ιδιότητες (διουρητικές, δυναμωτικές, ορεκτικές), ιδίως η ρίζα και οι τρυφεροί βλαστοί του. Γι’αυτό πρέπει τα φαρμακευτικά μέρη του φυτού να χρησιμοποιούνται νωπά. Οι ρίζες συλλέγονται στις αρχές του καλοκαιριού. Θεραπευτική χρήση : Βρογχίτιδα, δαγκώματα δηλητηριώδη, δηλητηριάσεις, ρευματισμοί, ταχυκαρδία, φυματίωση.

Σπάρτο. Είναι ο κοινός θάμνος, τον οποίο οι αρχαίοι ονόμαζαν «Λινόσπαρτον» ή «Σπάρτιον». Το ύψος του φθάνει τα 3 μέτρα, οι βλαστοί του είναι λεπτοί, κυλινδρικοί, σχεδόν χωρίς φύλλα και τα άνθη του κίτρινα, αρωματικά. Είναι φυτό καλλωπιστικό, βιομηχανικό (από τους βλαστούς του φυτού παράγεται κλωστική ύλη, από την οποία κατασκευάζονται τα σχοινιά). Επίσης είναι φυτό μελισσοτροφικό και φαρμακευτικό. Περιέχει μία αλκαλοειδή ουσία, την «σπαρτεϊνη», που έχει πολύτιμες διουρητικές, καρδιοτονωτικές, καθαρτικές και άλλες ιδιότητες. Οι φαρμακευτικές ιδιότητες του Σπάρτου (Αλκαλοειδή, φλαβονοειδή, γλυκοσίδια, τανίνη, πικρό στοιχείο, πτητικό έλαιο, κ.ά), αναφέρονται κυρίως στα άνθη του. Θεραπευτική χρήση : Χολολιθίαση, υδρωπικία (υδρωπικία είναι η συγκέντρωση νερού σε ένα μέρος του σώματος). Προσοχή !!!. ΜΗ χρησιμοποιείται το Σπάρτο κατά την διάρκεια της εγκυμοσύνης και από τους  υπερτασικούς, διότι ανεβάζει την πίεση του αίματος.  

Σπληνόχορτο (Σκολοπένδριο). Είναι πολυετές φυτό ύψους 0,10 - 0,80 μ., που απαντάται σε ορεινές και υγρές περιοχές, με τα κοινό όνομα σκολοπέντρι. Έχει μεγάλα, στιλπνά, ωχροπράσινα και λογχοειδή φύλλα και πολλές φορές χρησιμοποιείται για διακόσμηση. Οι θεραπευτικές ιδιότητες των φύλλων του φυτού (αιμοστατικές, διουρητικές, αοχρεμπτικές), ήταν γνωστές από την αρχαιότητα, λόγω της ταννίνης που περιέχουν. Η συλλογή τους γίνεται όλο το χρόνο, όμως για να ξεραθούν και να διατηρηθούν, καλύτερα είναι να μαζεύωνται κατά τα μέσα του καλοκαιριού ή το Φθινόπωρο. Θεραπευτική χρήση : Θεωρείται ότι το φυτό είναι αποχρεμπτικό, στυπτικό, αποφρακτικό, κατά του κατάρρου,  των αιμορραγιών, χολοκυστίτιδας, διάρροιες. Χρησιμοποιείται ως τσάϊ ή αφέψημα (10-20 γρ. φύλλα σε μισό λίτρο νερό ή γάλα).

Στρύφνος ή Στρύχνος ή Aγριοντοματιά (Solanum nigrum. L). Είναι φυτό ετήσιο, πολύκλαδο, ύψους 0,20 - 1 μέτρο περίπου, λείο ή αραιώς τριχωτό. Έχει φύλλα βαθυπράσινα, ωοειδή, άνθη μικρά λευκά, εμφανιζόμενα στις αρχές του καλοκαιριού και μαύρο σφαιρικό καρπό. Το συναντάμε σε πολλές περιοχές τις Ελλάδος με τα κοινά ονόματα, στρύφνο, στρύχνο, στύφνο, αγριοντοματιά (Σολανό) βρωμόχορτο, βρωμοβότανο, αμπελουρίδα, πικροσταφίδα κ.ά. Στο φυτό αυτό αναφέρονται  ο "εδώδιμος Στρύχνος" του Θεόφραστου και ο "κηπαίος Στρύχνος" του Διοσκουρίδη, οι οποίοι και το περιγράφουν. Το φυτό αυτό χαρακτηρίζεται από πολύτιμες φαρμακευτικές ιδιότητες, που οφείλονται στην «σολανίνη» που περιέχει και η οποία είναι τοξική. Στη θεραπευτική χρησιμοποιούνται όλα τα μέρη του φυτού σαν μαλακτικά και καταπραϋντικά, αλλά μόνο κατόπιν ιατρικής υποδείξεως. Θεραπευτική χρήση : Εγκαύματα, έρπης, λειχήνες προσώπου, φαγούρα, πρηξίματα κ.ά (Προσοχή!!!.  μόνο με ιατρική συνταγή).

Συκιά. Είναι δένδρο φυλλοβόλο, ύψους 2 - 5 μέτρα. Ο κορμός και τα κλαδιά έχουν χρώμα γκριζωπό με γαλακτώδη χυμό. Τα φύλλα είναι καρδιοειδή, πεντάβολα ή τρίβολα. Στην Ελλάδα η συκιά ήταν γνωστή από την αρχαιότητα. Η Μυθολογία αναφέρει ότι ο «Τιτάν Συκεύς», μεταμορφώθηκε από την μητέρα του Γή σε Συκιά, για να διασωθεί από την καταδίωξη του Δία. Εκτός από τις ευεργετικές ιδιότητες που έχουν τα σύκα στον οργανισμό (μαλακτικά, καθαρτικά). Οί ιδιότητες αυτές αποδίδονται επίσης στα φύλλα και τον γαλακτώδη χυμό, που λαμβάνεται από τις εντομές των βλαστών. Θεραπευτική χρήση : Βρογχίτης, δυσκοιλιότης, ευλογιά, κάλοι, κοκκύτης, κρεατοελιές, κρυολόγημα, ουλίτιδα, συνάχι, φαρυγγίτιδα κ.λ.π. 

Σύμφυτο ή Στεκούλι. Πολυετές φυτό, αυτοφυόμενο, γνωστό και με το όνομα στεκούλι. Η ονομασία του προέρχεται, κατά τον Διοσκουρίδη, από το συμφύω. Ο Διοσκουρίδης περιέγραψε το φυτό και τις φαρμακευτικές του ιδιότητες και αναφέρει ότι το χρησιμοποιούσαν κατά των πληγών. Το ύψος του φυτού ποικίλλει μεταξύ 0,40 – 1 μέτρο. Ο βλαστός είναι ισχυρός πολύκλαδος, τα φύλλα λογχοειδή, παχιά και τα άνθη λευκά, ρόδινα ή ιώδη και εμφανίζονται την άνοιξη. Η ρίζα του έχει φαρμακευτικές ιδιότητες και χρησιμοποιείται ως αιμοστατική, καταπραϋντική, αποχρεμπτική. Η συλλογή μπορεί να γίνει οποτεδήποτε, δεδομένου ότι χρησιμοποιείται κυρίως σε νωπή κατάσταση. Θεραπευτική χρήση: Αιμόπτυση, βήχας, έλκος στομάχου-δωδεκαδακτύλου, κατάγματα, κήλη, μαστίτιδα.

Σχοινόπρασο. Το όνομά του προέρχεται από τις λέξεις σχοινί και πράσο. Είναι πολυετές αυτοφυόμενο φυτό, μέλος της ομάδας των άγριων κρεμμυδιών. Εχει ύψος 0,30 -0,50 μέτρα περίπου, φύλλα πράσινα κυλινδρικά και πορφυρά σφαιρικά άνθη. Το σχοινόπρασο είναι το μικρότερο είδος κρεμμυδιού που που χρησιμοποιείται ως εδώδιμο εδώ και 5000 χρόνια, κυρίως για τα φύλλα του και όχι για τον βολβό του. Το σχοινόπρασο έχει πολύ πιο ελαφριά γεύση από το κοινό κρεμμύδι με την διαφορά ότι είναι πιο ευκολοχώνευτο, επειδή δεν περιέχει πολλά άλατα του θείου, όπως το κρεμμύδι. Είναι από τα αρχαιότερα βότανα και το χρησιμοποιούν για άρωμα κρεμμυδιού, το οποίο όμως είναι πιο ήπιο. Τα φύλλα του είναι αντισηπτικά, αυξάνουν την όρεξη, συμβάλλουν στην πέψη και θεωρούνται αφροδισιακά. Επίσης είναι καλό αντίδοτο για δηλητήρια και κατάλληλο για τη διακοπή της αιμορραγίας. Θεραπευτικές ιδιότητες : Το σχοινόπρασο, όταν καταναλώνεται ως σαλατικό, είναι πλούσιο σε βιταμίνες και σίδηρο και μπορεί να βοηθήσει στην αναιμία. Επίσης, ρίχνει την πίεση και βοηθά στην πέψη.     

Τεύκριο (Λαγοτσιμιθιά). Φυτό ποώδες πολυετές , απαντάται κυρίως σε πετρώδεις περιοχές. Είναι γνωστό σαν χαμοδρυά, λαγοτσιμιθιά κ.ά. Ο Διοσκουρίδης το ονομάζει «χαμαιδρύ». Οι βλαστοί του είναι λεπτοί και εκείνοι που βρίσκονται χαμηλά, προς τη βάση του φυτού, έρπουν, ενώ οι της κορυφής είναι όρθιοι. Έχει φύλλα ωοειδή, πριονωτά, δερματώδη και τριχωτά. Τα άνθη του είναι ερυθρωπά και φέρονται υπό μορφήν σταφυλής. Ανθίζει τις αρχές του καλοκαιριού. Από θεραπευτική άποψη, το εκχύλισμα του φυτού συνιστάται κατά δηγμάτων από δηλητηριώδη ζώα, καθώς και για την απομάκρυνση αυτών. Οι ανθισμένες κορυφές του, καθώς και ολόκληρο το φυτό, συλλέγονται κατά το θέρος και χαρακτηρίζονται από ιδιότητες τονωτικές, αντιπυρετικές, διεγερτικές, αντισκορβουτικές, αντιρευματικές κ.λ.π. Θεραπευτική χρήση : Αεροφαγία, αρθρίτιδα, ατονία, δυσπεψία, στομαχόπονος, πυρετός, σκορβούτο και ατμόλουτρο κατά του κρυολογήματος.

Τριφύλλι. Το κόκκινο τριφύλλι είναι ποώδες πολυετές φυτό (30-80 εκ). Τα φύλλα του είναι τρίφυλλα, οδοντωτά, ωοειδή και τα άνθη του έχουν χρώμα κόκκινο ανοιχτό προς το μώβ. Ανήκει στην οικογένεια των ψυχανθών και ανθίζει από τον Ιούλιο μέχρι το Σεπτέμβριο. Το φυτό είναι χρήσιμο ολόκληρο όμως στη Φαρμακευτική χρησιμοποιούνται κυρίως οι ανθοφόρες κορυφές του. Το  φυτό  περιέχει  φαινολικά  γλυκοσίδια, κυανούχα γλυκοσίδια, φλαβονοειδή, και κουμαρίνες. Οι δραστικές ουσίες που περιέχουν τα φύλλα του είναι η προβιταμίνη Α,  βιταμίνες C, D, E και Κ 1  και  ανόργανα στοιχεία όπως ασβέστιο, κάλιο, σίδηρο και φώσφορο. Τα πλούσια θρεπτικά συστατικά του το καθιστούν ιδανικό συμπλήρωμα στη διατροφή. Τα φρέσκα φύλλα του τρώγονται μαζί με βραστά χόρτα, σούπες και σαλάτες, εμπλουτίζοντας το φαγητό με άφθονες βιταμίνες. Θεραπευτική χρήση: Θεωρείται ως ένα από τα πιο χρήσιμα βότανα για τις δερματοπάθειες (εφαρμόζεται σαν κομπρέσα σε περιπτώσεις ψωρίασης, εκζέματος, λειχήνες προσώπου, γδαρσίματα, μώλωπες, κατά της υπερπλασίας και του καρκίνου του προστάτη κ.ά. Επίσης, λόγω της αποχρεμπτικής και αντισπασμωδικής του δράσης, χρησιμοποιείται ως έγχυμα στο άσθμα, βήχα, τη βρογχίτιδα, τον κοκίτη, βοηθά στη θεραπεία των γυναικών που υποφέρουν από διαταραχές της εμμηνόπαυσης (λόγω της περιεκτικότητάς του σε φυτικές  χημικές ουσίες που μοιάζουν με τα οιστρογόνα) κ.ά. Για την παρασκευή του εγχύματος, ρίχνεται ένα φλιτζάνι βραστό νερό σε 2-3 κουταλιές ξηρό βότανο και το αφήνετε 10-15 λεπτά.  Στραγγίζετε και πίνετε ένα φλιτζάνι πριν από κάθε γεύμα.

Τσαϊ του Βουνού ή Σιδερίτης. Στην Ελλάδα απαντάται σε 10 είδη στις πλαγιές των βουνών, σε υψόμετρο πάνω από 1700 μέτρα. Σύμφωνα με την Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος – Λαρούς – Μπριτάνικα (Τ.46, σελ. 483), το σημαντικότερο Τσάϊ είναι του Τυμφρηστού ή Βελουχιού και του Παρνασσού. Σύμφωνα με άλλους βοτανολόγους, το Τσάϊ από την περιοχή της "Σαράνταινας", που βρίσκεται στις Παρυφές του Τυμφρηστού ή Βελουχιού, στα όρια των Νομών Φθιώτιδος και Ευρυτανίας και σε υψόμετρο 1920 μ, είναι το πρώτο σε ποιότητα Τσάϊ στην Ελλάδα. Το φυτό είναι ανθεκτικό αειθαλές, έχει ύψος 0,20 –0,50 μέτρα περίπου, φύλλα επιμήκη γκριζοπράσινα, χνουδωτά και σπονδυλώματα από κιτρινωπά άνθη που βρίσκονται στις άκρες των βλαστών και ανθίζουν στα μέσα του καλοκαιριού. Η συλλογή των ανθισμένων βλαστών, γίνεται όταν ολοκληρωθεί η ανθοφορία, εν συνεχεία ξηραίνονται σε σκιερό μέρος. Το «Τσάϊ του βουνού» είναι σπουδαίο φαρμακευτικό φυτό, με ιδιότητες αντισπασμωδικές, στομαχικές, απολυμαντικές, καταπραϋντικές, διουρητικές, αντιπυρετικές, τονωτικές κ.λ.π.. Το αρωματικό έγχυμά του, μαζί με μέλι, αποτελούσε ανέκαθεν την αγαπημένη συνταγή, για τα κρυολογήματα, τον βήχα και την γρίπη. Το τσάϊ του βουνού, εκτός από γευστικό και υγιεινό ρόφημα, έχει μεγάλη περιεκτικότητα σε σίδηρο και πίνεται ζεστό ή κρύο χειμώνα και καλοκαίρι.

Τσουκνίδα. Πολυετές φυτό αυτοφυόμενο, με βλαστό βαθυπράσινο, ισχυρό, ύψους μέχρι ένα μέτρο. Έχει μεγάλα ωοειδή και οδοντωτά φύλλα. Όλα τα μέρη του φυτού φέρουν κοίλες τρίχες που περιέχουν οξύ. Σ’αυτό το οξύ οφείλεται ο κνησμός, που αισθάνεται κανείς όταν ακουμπήσει τσουκνίδα. Ο χυμός από τα φύλλα και τα σπέρματα του φυτού έχουν πολύτιμες φαρμακευτικές ιδιότητες, κυρίως αιματοστατικές, αντισπασμωδικές, αντιρευματικές, διεργετικές, διουρητικές, υποτασικές, κ.λ.π. Επίσης, παρασκευάζονται διάφορα σαμπουάν. Στους αρχαίους χρόνους το φυτό το χρησιμοποιούσαν στη Φαρμακευτική σε περιπτώσεις παραλυσίας, λήθαργου ή αποπληξίας. Θεραπευτική χρήση σήμερα : Αναιμία, αποστήματα, αρθρίτιδα, γάγγραινα, κυστίτιδα, ορχίτιδα,παράλυση, ρευματισμοί, σεξουαλική ανικανότητα, σεξουαλική ψυχρότητα, αρτηριακή υπέρταση, ουρικό οξύ κ.λ.π. Επίσης, η Τσουκνίδα είναι πλούσια σε βιταμίνες Α, Β, C, μέταλλα και βοηθάει στο αδυνάτισμα και την ενίσχυση του οργανισμού. Το αφέψημα από φύλλα τσουκνίδας συνιστάται ως διουρητικό και καθαρτικό.  

Υοσκύαμος (Δαιμοναριά). Φυτό αυτοφυόμενο, γνωστό με τις ονομασίες δαιμοναριά, γέρος, γερούλι, μηλόχορτο, γλυκύαμος, στρουμπάρα κ.ά. Η ονομασία προέρχεται από τις λέξεις «ύος» = μαύρος και «κύαμος». Οι φαρμακευτικές του ιδιότητες ήταν γνωστές στον Διοσκουρίδη και τον Πλίνιο. Είναι ετήσιο ή διετές φυτό, πολύ βαρύοσμο κατ’εξοχήν φαρμακευτικό και ιδιαίτερα δηλητηριώδες. Όπως και ο Μανδραγόρας, είναι φαρμακευτικό– μαγικό βότανο, το χρησιμοποιούσαν οι μάγισσες υπό μορφήν αλοιφής. Έχει ιδιότητες ναρκωτικές και παραισθησιογόνες και λέγεται ότι το χρησιμοποιούσε η Πυθία στο Μαντείο των Δελφών για να προλέγει το μέλλον. Οι ιδιότητες του αυτές οφείλονται στην «υοσκυαμίνη», μία αλκαλοειδή ουσία που περιέχει. Το ύψος του φυτού φθάνει τα 0,80 μέτρα περίπου. Έχει βλαστό όρθιο, ισχυρό, και φύλλα ωοειδή λοβωτά. Τα άνθη του είναι μελανο-ϊώδη και εμφανίζονται το καλοκαίρι. Έχει ιδιότητες καταπραϋντικές, αντισπασμωδικές, αντινευραλγικές. Χρησιμοποιούνται τα φύλλα, που συλλέγονται την άνοιξη, πριν ανθήσει το φυτό, καθώς και οι σπόροι του. Θεραπευτική χρήση : Άσθμα, επιληψία, νευραλγία, σπασμοί, υστερία, ευερεθιστικότητα, παραφροσύνη. Επίσης χρησιμοποιείται εξωτερικά σε αναλγητικά σκευάσματα για την ανακούφιση ρευματισμών και αρθρίτιδας. 

Φλαμουριά (Τίλιο). Πρόκειται για δένδρο ύψους 40 μέτρων περίπου και είναι γνωστό σαν τίλιο, φιλύρα, φιλουρία κ.ά. Έχει φύλλα καρδιοειδή και πριονωτά. Τα άνθη του είναι μελιτογόνα και φαρμακευτικά και εμφανίζονται στα μέσα του καλοκαιριού. Τα άνθη του φυτού και τα φύλλα του έχουν διουρητικές, αντισπασμωδικές, αποχρεμπτικές, καταπραϋντικές,  μαλακτικές  ιδιότητες και χρησιμοποιούνται ευρύτατα στη φαρμακοποιϊα. Επίσης, το τίλιο θεωρείται ότι προλαμβάνει την υπέρταση και  αρτηριοσλήρωση. Το βότανο αυτό ενδείκνυται για όσους έχουν υψηλή πίεση και παράλληλα είναι νευρικοί, με αποτέλεσμα η πίεσή τους να ανεβαίνει όταν εκνευρίζονται. Το τίλιο έχει την ιδιότητα να χαλαρώνει τα αιμοφόρα αγγεία και να επουλώνει τα τοιχώματά τους. Το τίλιο μπορεί να συνδυασθεί και με κράταιγο (Τσαπουρνιά). Θεραπευτική χρήση : Γαστραλγία, αρτηριοσκλήρωση, γρίππη, γαστρίτιδα, ισχιαλγία, τέτανος, υποχονδρία, υστερία, ένταση, υπέρταση κ.ά. 

Φλισκούνι. Είναι πολυετές αυτοφυόμενο αρωματικό φυτό, με τα ονόματα φλισκούνι, φλεσκούνι, βληχώνι, βληχούνι, γληφώνι, γληχούνι, λιβανόχορτο ή αγριορίγανη κά. Έχει βλαστό όρθιο, λείο ή τριχωτό, τα άνθη είναι από μώβ έως ρόδινα ή ιώδη. Τα άνθη φέρονται κατά πυκνές δέσμες στις μασχάλες των φύλλων και ανθίζουν από το τέλος της ανοίξεως μέχρι το τέλος του καλοκαιριού. Τα άνθη και τα φύλλα του φυτού έχουν πολύτιμες μαλακτικές και αποχρεμπτικές ιδιότητες και χρησιμοποιείται στη φαρμακευτική. Επειδή έχει ιδιότητες συγγενείς με την «μέντα», μπορεί να χρησιμοποιείται αντί γι’αυτή. Οι γιατροί της αρχαιότητας θεωρούσαν ότι το βότανο είχε εμμηναγωγικές ιδιότητες. Οι παλαιοί γιατροί χρησιμοποιούσαν το άγριο φλισκούνι για κοκίτη και γενικότερα  για τις  παθήσεις των αναπνευστικών οργάνων. Επίσης, το θεωρούσαν πολύ σπουδαίο αντιαρθριτικό φάρμακο και για το λόγο αυτό το ονόμαζαν και "μέντα ποδαγκράρια". Προσοχή το φλισκούνι συμβάλλει στην περίοδο και δεν πρέπει να χρησιμοποιείται από εγκύους ή όταν αναμένεται εγκυμοσύνη. Επίσης, το έλαιο από φλισκούνι ΔΕΝ πρέπει να ληφθεί εσωτερικά ποτέ !!!. Είναι πολύ τοξικό και μπορεί να προκαλέσει ακόμη και το θάνατο !!!.     

Φλώμος (Γλώσσα). Διετές φυτό, ύψους 0,50 - 2 μέτρα περίπου, με βλαστό χνουδωτό, φύλλα παχιά, ωοειδή ή λογχοειδή και άνθη ωχροκίτρινα, υπό μορφήν στάχυος καί εμφανιζόμενα περί το τέλος της ανοίξεως, αρχές καλοκαιριού. Φαρμακευτικώς χρησιμοποιούνται τα άνθη, τα φύλλα και οι ρίζες του φυτού για την παρασκευή σκευασμάτων μαλακτικών, διουρητικών, αντιβηχικών, ηρεμιστικών, καταπραϋντικών κ.ά. Χρησιμοποιούμενα μέρη : Τα άνθη είναι αποτελεσματικά για φλεγμονές λαιμού, χρόνιο βήχα (κοκκύτη, άσθμα, φυματίωση), και με έγχυση ελαίου στις φλεγμονές των αυτιών. Τα φύλλα χρησιμοποιούνται κυρίως για διαταραχές του αναπνευστικού. Οι ξεραμένες γίνονται πολύ καλό διουρητικό αφέψημα, το οποίο επίσης είναι αποτελεσματικό κατά των παθήσεων του στήθους, του βήχα, της υπερβολικής βλέννας, των φλεγμονών του στόματος και του λάρυγγα. Τα φύλλα συλλέγονται όταν αποκτήσουν το τελικό τους μέγεθος. Τα άνθη αμέσως μόλις αναπτυχθούν και εν συνεχεία ξηραίνονται. Οι ρίζες του συλλέγονται αργά το φθινόπωρο. Θεραπευτική χρήση : Αιμορροϊδες, βήχας, εγκαύματα, εξανθήματα, καλόγεροι, κρυολόγημα, λαρυγγίτιδα, λειχήνες προσώπου, ρευματισμοί, φαγούρα.

Φραγκοσταφυλιά (Λαγοκερασιά). Στην Ελλάδα απαντούν αυτοφυή δύο είδη: α / Η λαγοκερασιά R. uva-crispa - grossularia (φραγκοστάφυλο της Βόρειας Ευρώπης) και β / Η λαγοκερασιά R. multiflorum (φραγκοστάφυλο του Παρνασσού και της Δυτικής Φθιώτιδος, στις Παρυφές του Τυμφρηστού). Η λαγοκερασιά (Φραγκοσταφυλιά) είναι πολύκλαδος αγκαθωτός θάμνος ύψους 1-1,5 μ. με ισχυρά κλαδιά και φύλλα σχεδόν δισκοειδή με 3-5 λοβούς χνουδωτούς από κάτω και με άνθη πρασινοκίτρινα σε κρεμαστό βότρυ. Ο εδώδιμος καρπός είναι βαθυκόκκινος, σαρκώδης, σφαιρικός. Ο καρπός του είναι πλούσιος σε βιταμίνι C (τριπλάσιες ποσότητες από εκείνες που περιέχουν τα πορτοκάλια) και χρησιμοποιείται σε κομπόστες, στην ποτοποιία, την οινοποιία και στη φαρμακευτική. Από τα φύλλα λαμβάνεται κίτρινη χρωστική ουσία. Τα Φραγκοστάφυλα είναι ένα δυνατό αντιφλεγμονώδες που μπορεί να  αποτοξινώσει ολόκληρο τον οργανισμό. Αποτελεί μία φυσική πηγή κορτιζόνης που φέρνει ισορροπία σε ολόκληρο τον οργανισμό. Ο κύριος μηχανισμός δράσης είναι η λειτουργική διέγερση των επινεφριδίων και η παραγωγή στεροειδών. Το Φραγκοστάφυλο χρησιμοποιείται σαν αντικαταστάτης της κορτιζόνης και επαναφέρει ένα αίσθημα ευεξίας στον οργανισμό. Ενδείκνυται στο σύνδρομο χρόνιας κόπωσης, άσθμα, εμφύσημα, βρογχίτιδα, γαστρίτιδα, ατροφία επινεφριδίων, τονωτικό των φλεβών, κ.ά. Όσον αφορά σε δερματολογικά προβλήματα είναι χρήσιμο σε εκζέματα, ψωρίαση και δερματίτιδες, ακόμη και σε καψίματα από τον ήλιο.        

Φουμαρία (Χιονίστρα). Ο Διοσκουρίδης το ονομάζει καπνίτη, καπνό, καπνογόργιον. Είναι φυτό που απαντάται σε πολλές περιοχές της Ελλάδος. Ο βλαστός του είναι όρθιος, έρπει ή αναρριχάται. Έχει φύλλα πτεροσχιδή και άνθη ερυθρωπά. Ανθίζει από τα μέσα της ανοίξεως μέχρι τα μέσα του φθινοπώρου. Από φαρμακευτική άποψη μεγάλο ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα άνθη και τα φύλλα, διότι έχουν ιδιότητες τονωτικές, καθαρτικές, διουρητικές, κατευναστικές, υπνωτικές κ.λ.π. Η συγκομιδή γίνεται κατά το καλοκαίρι και ακολουθεί ξήρανση. Θεραπευτική χρήση: Δυσπεψία, ηπατικές παθήσεις, λειχήνες προσώπου, σκορβούτο, ψωρίαση. 

Φράξινος (Μέλεγος). Πρόκειται για δένδρο (θάμνο), που φθάνει τα 10 μέτρα περίπου και είναι γνωστός σαν μέλεγος, φράξος, μελιά, μελιός κ.ά. Είναι γνωστός από την αρχαιότητα με το όνομα «μελία ή μελίη», όπως το αναφέρει ο Όμηρος. Η χρήση του στη φαρμακευτική είναι γνωστή από την εποχή του Διοσκουρίδη, ο οποίος αναφέρει τις θεραπευτικές ιδιότητες των φύλλων και του φλοιού του. Ο κορμός του έχει χαρακτηριστικό καφέ χρώμα και τα φύλλα του είναι σύνθετα, αποτελούμενα από 5-9 φυλλάρια, ωοειδή, πριονωτά, λεία, στην επάνω επιφάνεια και χνουδωτά στην κάτω. Το φυτό έχει άνθη λευκά, αρωματικά, τα οποία εμφανίζονται κατά το τέλος της ανοίξεως και τις αρχές του καλοκαιριού. Ο φλοιός και τα φύλλα του φυτού χρησιμοποιούνται στη φαρμακευτική. Ιδιαίτερα χρήσιμος είναι ο φλοιός του, απ’ όπου λαμβάνεται το «θαυματουργό» φαρμακευτικό υγρό, το οποίο χρησιμοποιείται σαν καθαρτικό. Θεραπευτική χρήση : Βήχας.

Φροξυλιά (Σαμπούκος). Θάμνος αυτοφυόμενος, φυλλοβόλος και γνωστός με τα ονόματα κουφοξυλιά, φροξυλιά, αφροξυλιά. Το ύψος του φθάνει τα 8-9 μέτρα, οι βλαστοί του είναι γκριζωποί και τα φύλλα του σύνθετα, βαθυπράσινα. Έχει άνθη λευκά, αρωματικά και καρπούς μελανούς. Τα άνθη της Φροξυλιάς (Σαμπούκου) χρησιμοποιούνται ευρύτατα στην φαρμακοποιϊα καθώς αρωματίζουν διάφορα οινοπνευματώδη ποτά. Τα φρέσκα άνθη είναι άριστα εμετοκαθαρτικά, ενώ όταν ξεραθούν αποκτούν εφιδρωτικές ιδιότητες. Πολύτιμα επίσης είναι τα φύλλα, που συλλέγονται τέλος ανοίξεως, ο φλοιός των νεαρών βλαστών και οι καρποί του. Θεραπευτική χρήση: Γρίπη, εγκαύματα, ερυσίπελας, ηλιοεγκαύματα, καλόγηροι, κρυολόγημα, στηθάγχη, υδρωπικία, φακίδες κ.λ.π.

Φτέρη. Πολυετής αυτοφυής πόα φυτό, που απαντάται στις πλαγιές των «Κοκκαλίων» και σε όλες ορεινές περιοχές. Είναι γνωστή επίσης σαν αρρενόπτερις, φτέρα κ.ά. Ο Διοσκουρίδης την αναφέρει «πτέριν» και αποτελούσε ένα από τα αρχαιότερα φαρμακευτικά φυτά. Ο Πλίνιος διακρίνει δύο είδη φτέρες, την αρσενική και τη θηλική. Ο Γαληνός και ο Αέτιος το αναφέρουν ως «ανθελμινθικόν» φάρμακο. Έχει φύλλα μεγάλα, σύνθετα, με φυλλάρια λοβωτά. Η κάτω επιφάνεια των φυλλαρίων φέρει σε δύο σειρές παράλληλες προς τη μεσαία νεύρωση, νεφροειδείς σωρούς, που περιέχουν τα σπόρια. Οι ρίζες της φτέρης περιέχουν αιθέριο έλαιο, που θεωρείται σπουδαίο ταινιοκτόνο φάρμακο. Η συλλογή των ριζών γίνεται κατά το τέλος του θέρους ή αρχές του φθινοπώρου. Θεραπευτική χρήση: Από τη ρίζα του φυτού φτιάχνουμε αφέψημα που καταπολεμά τις αμοιβάδες και τα παράσιτα του εντερικού συστήματος. 

Χαμολεύκα. Φυτό κοινότατο με διάφορες ονομασίες, όπως βήχιο, χαμολεύκα, γλυκομάνια κ.ά. Ο Διοσκουρίδης το ονομάζει βήχιον ή «χαμαιλεύκη». Είναι πολυετές φυτό πόα, ύψους 0,10 - 0,20 μ. Ο βλαστός του είναι όρθιος και φέρει όλο το μήκος του λέπια και χνούδι βαμβακώδες. Τα φύλλα του είναι μακρύμισχα, δισκοειδή, πολυγωνικά, οδοντωτά. Η επάνω επιφάνεια τους είναι πράσινη, ενώ η κάτω φέρει λευκό ή γκρίζο πυκνό χνούδι. Τα άνθη είναι κίτρινα και εμφανίζονται πριν από την έκπτυξη των φύλλων. Στη θεραπευτική χρησιμοποιείται σαν αποχρεμπτικό, αντισπασμωδικό και εξωτερικώς μαλακτικό. Οι βλεννώδεις ουσίες που περιέχει έχουν αποχρεμπτικές ιδιότητες και καταστέλλουν το βήχα και αυτό το κάνει εξαιρετικό στην καταπολέμηση της βρογχίτιδας, της τραχειίτιδας και γενικότερα παθήσεων του αναπνευστικού συστήματος.   Όλα τα μέρη του φυτού είναι φαρμακευτικά και συλλέγονται το καλοκαίρι: Θεραπευτική χρήση: Άσθμα, βήχας, βρογχίτιδα, πλευρίτιδα, πνευμονία.

Χαμομήλι. Φυτό κοινότατο στην Ελλάδα με τα γνωστά ονόματα χαμόμηλο, μαρτολούλουδο, λουλούδι του Αγίου Γεωργίου κ.ά (Ο Γαληνός το αναφέρει χαμαίμηλον). Είναι φυτό ετήσιο με το χαρακτηριστικό λεπτό άρωμα. Ο βλαστός του είναι πολύκλαδος και τα φύλλα πτεροσχιδή. Τα άνθη του είναι κιτρινόλευκα και εμφανίζονται κατά τα μέσα της ανοίξεως. Είναι φυτό «θαύμα» με πλούσιες φαρμακευτικές ιδιότητες, αντισπασμωδικές,στομαχικές, απολυμαντικές, καταπραϋντικές, διουρητικές, αντιπυρετικές κ.λ.π. Πολύτιμο επίσης είναι και το αιθέριο έλαιο, που παραλαμβάνεται από τα άνθη του. Θεραπευτική χρήση: Έλκος στομάχου – δωδεκαδακτύλου, κολίτιδα, γρίπη, αρθρίτιδα, δυσμηνόρροια, κριθαράκι, παχυσαρκία, τέτανος, υστερία κά. Άν και θεωρείται ασφαλές βότανο,πρέπει να το αποφεύγουν οι έγκυες (είναι εμμηναγωγό), όσοι πάσχουν από άσθμα και όσοι έχουν αλλεργία σε μαργαρίτες ή χρυσάνθεμα. Σε μεγάλες ποσότητες μπορεί να προκαλέσει εμετό. Επίσης, πρέπει να το αποφεύγουν όσοι παίρνουν αντιπηκτικά, βαρβιτουρικά, αντισπασμωδικά, υπνωτικά, αντικαταθλιπτικά, αντιισταμινικά, αντισυλληπτικά, ηρεμιστικά (βάλιουμ) ή άλλα ηρεμιστικά βότανα, καθώς και αλκοόλ. 

Χελιδόνιο. Πολυετές φυτό, ύψους 0,30 – 0,80 μέτρα, με βλαστό όρθιο, τριχωτό, φύλλα πτεροσχιδή, γαλαζωπά στην κάτω επιφάνεια και άνθη μικρά κίτρινα, εμφανιζόμενα το φθινόπωρο. Η ονομασία του προέρχεται από την λέξη «χελιδών», επειδή η εμφάνισή του την άνοιξη, συμπίπτει με την εμφάνιση των χελιδονιών (Χελιδόνιον το αναφέρει και ο Διοσκουρίδης). Είναι πολύ παλαιό φάρμακο για τις παθήσεις των ματιών όπως: Αποκόλληση αμφιβληστροειδούς, καταράκτη, στίγματα στον κερατοειδή ή ελαττωματική όραση κ.ά. Στις περιπτώσεις αυτές αλείφουμε το χυμό στις γωνίες των ματιών (πάντα κλειστά τα μάτια). Είναι  επίσης αποτελεσματικό για τις λοιμώξεις και τις πέτρες της χολής, τον ίκτερο (ενισχύει τη λειτουργία του συκωτιού, καθαρίζει το αίμα και ενισχύει την παραγωγή του), τις αιμοροϊδες, τις εμβολές των αυτιών, τις πέτρες στα νεφρά, τους πόνους στην ούρηση κά. Σε εξωτερική χρήση ο χυμός του είναι ευεργετικός σε δερματικές παθήσεις, κάλους, κρεατοελιές, μυρμηγκιές, έρπη, ακόμη και καρκινοειδή εξογκώματα του δέρματος. Προσοχή όμως, όλα τα μέρη του φυτού είναι δηλητηριώδη λόγω των αλκαλοειδών ουσιών που περιέχουν (χελιδονίνη, χελιδερυθρίνη, χελιδονοξανθίνη). Στις ουσίες αυτές του φυτού οφείλονται και οι πολύτιμες φαρμακευτικές  ιδιότητες.

Εκτός από τα παραπάνω αυτοφυή βότανα - φυτά, που υπάρχουν στην ευρύτερη περιοχή του Παλαιοχωρίου Τυμφρηστού (Ομιλαίων) Φθιώτιδος ("Στις Παρυφές του Τυμφρηστού"), αυτοφύονται πλήθος μανιταριών (πάνω από 600 είδη), που δεν είναι φυτά - βότανα, αλλά μύκητες. Από αυτά μόνο τα 160 περίπου είναι φαγώσιμα και πάνω από 20 είδη είναι τοξικά - δηλητηριώδη και μερικά από αυτά μπορεί να προκαλέσουν ακόμη και τον θάνατο. Δεν θα αναφέρω εδώ όλα τα είδη των μανιταριών, αλλά μόνο δύο είδη που υπάρχουν στην περιοχή εν αφθονία. Το ένα είναι βρώσιμα (Αμανίτης ο Καισαρικός ή "αυγό του Καίσαρα" και το άλλο που μοιάζει με τον Αμανίτη τον Καισαρικό που είναι τοξικό και δηλητηριώδες ο (Αμανίτης ο μυγοκτόνος ή "ζουρλομανίταρο"), γι'αυτό  και πρέπει να είμαστε προσεκτικοί στις μικρές αλλά σημαντικές διαφορές που υπάρχουν μεταξύ των δύο αυτών μανιταριών (Βλ. με ΠΡΟΣΟΧΗ τις παρακάτω  Φωτό).           

Amaniita caesarea (Αμανίτης ο Καισαρικός). Εξαιρετικά σπάνιο άγριο μανιτάρι και οι γνώστες του καλοφαγάδες το ζητούν ως "αβγό του Καίσαρα". Εμφανίζεται συνήθως σε ξέφωτα ή σε άκρες από δάση, από τις αρχές του Καλοκαιριού έως και τον Οκτώβριο, μία εβδομάδα μετά από έντονη ποτιστική βροχή και θερμοκρασία 24 έως 28 βαθμούς Κελσίου. Τρώγεται ωμό, ψητό, τηγανητό, βραστό και έχει ευχάριστη οσμή, γεύση φουντουκιού (ωμό) που θυμίζει όμως και στρείδια όπως και άλλα φρούτα της θάλασσας (ψητό ή τηγανητό). Ο Γαληνός, ο Πλίνιος, ο Κικέρωνας, και άλλοι αρχαίοι Έλληνες και Λατίνοι συγγραφείς αναφέρονται στις γαστρονομικές αρετές αυτού του Μανιταριού. Το συναντάμε σε ολόκληρη την οροσειρά της Πίνδου και ιδιαίτερα στις "Παρυφές του Τυμφρηστού". Τα μανιτάρια είναι οργανισμοί ετερότροφοι, που ζουν είτε σαπροφυτικά είτε παρασιτικά. Αυτό που βλέπουμε πάνω από την επιφάνεια του εδάφους και το χαρακτηρίζουμε ως μανιτάρι, είναι μόνο το ορατό μέρος του σώματός του που έχει πολύ μικρή διάρκεια ζωής. Το υπόλοιπο τμήμα του μανιταριού έχει μορφή ενός τριχόμορφου αραχνοειδούς έως βαμβακόμορφου ιστού που ονομάζεται μυκήλιο διάγει μια κρυφή ζωή μέσα στο έδαφος και μέσα σε νεκρούς ή ζωντανούς κορμούς δένδρων. Στην αρχή είναι περιτυλιγμένο από λευκή θήκη που μοιάζει με το ασπράδι αυγού. Αργότερα ξεπροβάλει σφαιρικό καπέλο πορτοκαλοκόκκινου χρώματος, που μοιάζει με τον κρόκο του αυγού, που μετέπειτα το καπέλο του γίνεται κυρτό και κιτρινωπό. Έχει δακτυλίδι λεπτό και μεμβρανώδες ομόχρωμο με τον μίσχο. ΔΕΝ έχει νιφάδες λευκές όπως έχουν τα τοξικά, παραισθησιογόνα (Αμανίτης ο μυγοκτόνος Amanita muskcaria, Αμανίτης ο Πάνθηρας και τα θανατηφόρα Αμανίτης ο φαλλοειδής και ο Αμανίτης ο εαρινός. Το πορτοκαλοκόκκινο καπέλο χωρίς άσπρες νυφάδες και ότι τα ελάσματά του και ο μίσχος του είναι κιτρινωπά και όχι ολόλευκα, είναι σημαντικά στοιχεία για την αναγνώριση και την διαφοροποίησή του από τα τοξικά μανιτάρια (Βλ. παρακάτω φωτογραφία με τα τοξικά - δηλητηριώδη μανιτάρια με τις λευκές νιφάδες στο καπέλο του μανιταριού καθώς και τον πολύ λευκό μίσχο με τα πολύ λευκά εσωτερικά ελάσματα) Προσοχή ακόμη και ένα δηλητηριώδες μανιτάρι στο ίδιο καλάθι με τα βρώσιμα, μπορεί να δηλητηριάσει και τα υπόλοιπα.  

Amanita muscaria (Αμανίτης ο μυγοκτόνος). Αρκετά είδη αγρίων μανιταριών, όπως προαναφέρθηκε, είναι τοξικά ενώ κάποια από αυτά μπορούν να προκαλέσουν ακόμη και τον θάνατο. Για το λόγο αυτό χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή κατά τη συλλογή τους. Σε αρκετές περιπτώσεις είδη μανιταριών που είναι δηλητηριώδη, μοιάζουν αρκετά με τα βρώσιμα μανιτάρια γεγονός που μπορεί να μας μπερδέψει. Ένα από αυτά είναι και το άγριο μανιτάρι Amanita muscaria (Αμανίτης ο μυγοκτόνος ή "ζουρλομανίταρο") και είναι το σημαντικότερο παραισθησιογόνο και δηλητηριώδες μανιτάρι, που προκαλεί εμετό, ναυτία, θαμπή όραση, εφίδρωση, ακόμη και τον θάνατο. Μοιάζει με το βρώσιμο μανιτάρι "αβγό του Καίσαρα" (Αμανίτης ο Καισαρικός Amanita caesarea, αλλά ΔΕΝ είναι το ίδιο. Για να μαζεύουμε και να τρώμε με ασφάλεια άγρια μανιτάρια είναι απαραίτητο να μάθουμε να αναγνωρίζουμε ορισμένα βασικά Χαρακτηριστικά που διαφοροποιούν τα φαγώσιμα μανιτάρια (Αμανίτης ο Καισαρικός ή "αβγό του Καίσαρα") από τον Αμανίτη τον μυγοκτόνο ή "ζουρλομανίταρο" που μοιάζει πολύ με τα βρώσιμα μανιτάρια, αλλά όμως ΔΕΝ είναι το ίδιο. ΠΡΟΣΟΧΗ !!! Δύο σημαντικά χαρακτηριστικά που τα ξεχωρίζουν είναι: 1/ Το έντονο κόκκινο χρώμα με τις λευκές νιφάδες στο καπέλο του μανιταριού και 2/ Ο πολύ λευκός μίσχος με τα πολύ λευκά εσωτερικά ελάσματά του (Βλ. φωτό).                                      

Επίσης, ένα άλλο μανιτάρι - μύκητας, που αυτοφύεται στην ευρύτερη περιοχή του Τυμφρηστού, είναι και η Τρούφα (το αρχαιοελληνικό Ύδνον), που είναι μεν μανιτάρι - μύκητας, αλλά αναπτύσσεται μέσα στο έδαφος σε βάθος 10 - 30 εκατοστά περίπου επάνω στο ριζικό σύστημα ορισμένων δένδρων (κυρίως βελανιδιών). Οι πρώτες αναφορές για τις τρούφες ανάγονται γύρω στο 1880 π.Χ. Επίσης, γίνονται αναφορές από τους Σουμέριους, τον Θεόφραστο, τον Διοσκορίδη κ.α), για τις θεραπευτικές ιδιότητες της τρούφας (αθριτικών πόνων, υψηλών επιπέδων χοληστερόλης, αλλά και για τις αφροδισιακές ιδιότητές της).  Η συγκομιδή της τρούφας είναι δύσκολη, διότι φύεται κάτω από την επιφάνεια του εδάφους σε ρίζες δένδρων (κυρίως βελανιδιών (δρυών) που υπάρχουν πάρα πολλές στην περιοχή αυτή. Γι'αυτό στην αρχαιότητα ο Τυμφρηστός ονομαζόταν και Δρυοπικόν όρος (Στράβων Θ. 433). Όλες οι τρούφες είναι φυτά - μύκητες υπόγεια, χωρίς βλαστό και φύλλα, έχουν σχήμα ακανόνιστο, περίπου σφαιρικό και αποτελούνται εξ ολοκλήρου από σαρκώδη μάζα που ωριμάζει, σε διαφορετικές εποχές του χρόνου, ανάλογα με την ποικιλία. Μοιάζει εσωτερικά με την πατάτα και χαρακτηρίζεται από ένα έντονο μοναδικό άρωμα. Οι τρούφες συλλέγονται από τον Οκτώβριο έως τις αρχές Δεκεμβρίου ανάλογα με την ποικιλία, όπως προαναφέρθηκε. Τις τρούφες τις ξεθάβουν, εκτός από τον άνθρωπο, ειδικά εκπαιδευμένοι σκύλοι και γουρούνια, καθώς και τα αγριογούρουνα, αλλά και άλλα άγρια θηλαστικά. Η τρούφα θεωρείται εξαίσια λιχουδιά και φυσικό αφροδισιακό φαγητό, που σταδιακά πέρασε  στα τραπέζια των βασιλέων και των απανταχού πλουσίων ανθρώπων. Υπάρχουν 6 - 7 είδη εμπορεύσιμης τρούφας που καρποφορούν σε διαφορετική εποχή του χρόνου ανάλογα με την ποικιλία. Η πιο φτηνή τρούφα (Καλοκαιρινή) κοστίζει 300 - 500 Ευρώ, ενώ η πιο ακριβή (άσπρη τρούφα) μπορεί να φθάσει και τις 5-6.000 Ευρώ το κιλό. Στην Ιταλία τις τρούφες τις καλλιεργούν, κυρίως την άσπρη τρούφα. Μπολιάζουν τις ρίζες των φυτών με τον μύκητα της τρούφας και έτσι αυξάνουν την παραγωγή. Η άσπρη τρούφα της Ιταλίας μπορεί να φθάσει ακόμη και να ξεπεράσει σε διάμετρο τα 12 εκατοστά και η τιμή της κυμαίνεται από 2.000 έως 6.000 Ευρώ το κιλό. Η τρούφα ανέκαθεν συγκαταλεγόταν ανάμεσα στα πιο ακριβά φαγητά. Ιδιαίτερα η άσπρη τρούφα της Ιταλίας που βρίσκεται στις πόλεις Alba και Asti. Στις Παρυφές του Τυμφρηστού¨" και την ευρύτερη περιοχή, ευδοκιμούν και υπάρχουν εν αφθονία μόνο οι (άγριες) "αυτοφυόμενες" καφέ-μαύρες τρούφες, κυρίως στις ρίζες των βελανιδιών. Τα τελευταία χρόνια γίνεται "τρουφοκαλλιέργεια σε πάρα πολλές χώρες με κυρίαρχη χώρα την Ιταλία. Η "τρουφοκαλλιέργεια", είναι καλλιέργεια τελείως φυσική. Δεν είναι υδροβόρα, δεν χρειάζεται λιπάσματα, ούτε την συνεχή παρουσία του καλλιεργητή. Οι Ιταλοί αναφέρουν για τη χώρα τους, σε καλλιέργειες δρυός ηλικίας 15 ετών παραγωγή 4 - 5 κιλών τρούφας ανά δένδρο. (Μία κανονική φυτεία δρυός περιλαμβάνει περίπου 50 δένδρα ανά στρέμμα. Συνεπώς παράγουν από 200 έως 300 κιλά τρούφας ανά στρέμμα). Η λευκή τρούφα (που έχει εξωτερικό χρώμα μπέζ - καστανό) είναι η ακριβότερη, από 2.000 έως 6.000 Ευρώ το κιλό.  

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ: 

Όπως αναφέρθηκε και στην αρχή αυτής της ιστοσελίδας, η βιοποικιλότητα σε ολόκληρη την οροσειρά της Πίνδου, από το φαράγγι του Βίκου μέχρι τον Τυμφρηστό, τις Παρυφές του Τυμφρηστού, την Οξυά και την Οίτη, είναι η πιο πλούσια της Ευρώπης. Τα είδη των φυτών που έχουν καταγραφεί ξεπερνούν τα 6.500 και τα ενδημικά είναι 1.150. Αντίστοιχα η Γερμανία, με έκταση σχεδόν τριπλάσια της Ελλάδος, έχει 2.700 είδη και 6 ενδημικά, η Αγγλία με  διπλάσια έκταση έχει 1.550 είδη και 16 ενδημικά, η Ισπανία με τετραπλάσια έκταση έχει περίπου τον ίδιο αριθμό ειδών. Τα παραπάνω αναφερόμενα αυτοφυόμενα βότανα στις Παρυφές του Τυμφρηστού, είναι ενδεικτικά. Υπάρχουν ακόμα δεκάδες σπάνια φυτά - βότανα, που οι κάτοικοι της περιοχής τα χρησιμοποιούν για θεραπευτική χρήση. Δεν τα αναφέρω όμως διότι αυτά δεν είναι καταγεγραμμένα, ούτε από ειδικούς επιστήμονες, αλλά ούτε και από το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας, που λειτουργεί στο Μοναστήρι του Οσίου Αγάθωνος στην Υπάτη. Θα πρέπει ειδικοί επιστήμονες - βοτανολόγοι, να εξετάσουν τα βότανα αυτά και αν πράγματι έχουν θεραπευτικές ιδιότητες, να τα καταγράψουν στον κατάλογο των Βοτάνων, για την προστασία, την διατήρηση και την κατάλληλη ανάδειξή τους.

[Η αυτοφυής χλωρίδα και άγρια πανίδα που υπάρχει στις Παρυφές του Τυμφρηστού, είναι στοιχεία της Φυσικής Πολιτιστικής μας κληρονομιάς και δεν πρέπει να επιτρέψουμε να εξαφανισθούν. Άλλωστε το Σύνταγμα (άρθρο 24), ορίζει ως βασική υποχρέωση του κράτους την προστασία του φυσικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος της χώρας μας, καθώς και την υποχρέωση λήψης ιδιαίτερων προληπτικών και κατασταλτικών  μέτρων  για  την  διαφύλαξή  τους ]. 
Έρευνα - Επιμέλεια κειμένου : ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ  Ν. ΠΑΠΑΝΑΓΙΩΤΟΥ

ΠΑΡΥΦΕΣ  ΤΟΥ  ΤΥΜΦΡΗΣΤΟΥ -  ΘΕΣΗ :  "ΚΟΚΚΑΛΙΑ"  (Πεδίο της Μάχης με τους Γαλάτες, το 279 π.Χ).  Στο βάθος απεικονίζεται ο παραπόταμος του Σπερχειού "Ρουστιανίτης  ή Έλληνας" που πηγάζει από τα "Κοκκάλια".

"ΠΑΡΥΦΕΣ  ΤΟΥ  ΤΥΜΦΡΗΣΤΟΥ"  ΘΕΣΗ : "ΚΟΚΚΑΛΙΑ",  Υψ. 1720 μ.  (Στο  βάθος  διακρίνεται  ο Τυμφρηστός ή Βελούχι).  Φυτά - Βότανα : "Δακράκια", Σπάρτο -ποά, Ορνιθόγαλο, Ταραξάκος κ.ά.  Foto: www. panoramio. com         

"ΠΑΡΥΦΕΣ  ΤΟΥ  ΤΥΜΦΡΗΣΤΟΥ" (ΚΟΡΥΦΟΓΡΑΜΜΗ :  ΡΑΧΕΣ   ΤΥΜΦΡΗΣΤΟΥ - "ΚΟΚΚΑΛΙΑ" -  ΟΞΥΑ ).  Φυτό - Βότανο : Κρόκος ο "Βελούχιος". Ενδημικό φυτό που αυτοφύεται στον Τυμφρηστό (Βελούχι), στις Παρυφές του Τυμφρηστού και την ευρύτερη περιοχή (κορυφογραμμή: Ράχες Τυμφρηστού - "Κοκκάλια¨ - Οξυά). Το είδος αυτού του κρόκου εμφανίζεται την Άνοιξη, αμέσως μετά το λιώσιμο του χιονιού.   Foto:  klepanafpaktias.blogspot.gr   

ΠΑΡΥΦΕΣ  ΤΟΥ  ΤΥΜΦΡΗΣΤΟΥ  (ΚΟΡΥΦΟΓΡΑΜΜΗ :  ΡΑΧΕΣ   ΤΥΜΦΡΗΣΤΟΥ - "ΚΟΚΚΑΛΙΑ"  -  ΟΞΥΑ)    Θέση: Πηγή "Ντελβίνας".  Υψ.1600 μ.  Φυτά - Βότανα : Ορχιδέα ορεινή ή Σερνικοβότανο, με το μώβ ανθό (από τους βολβούς του φυτού αυτού γίνεται το Σαλέπι), Φωτο:  Κωνσταντίνος  Ν. Παπαναγιώτου

ΠΑΡΥΦΈΣ  ΤΟΥ  ΤΥΜΦΡΗΣΤΟΥ (ΚΟΡΥΦΟΓΡΑΜΜΗ : ΡΑΧΕΣ  ΤΥΜΦΡΗΣΤΟΥ  - "ΚΟΚΚΑΛΙΑ" -  ΟΞΥΑ).   Από το σημείο αυτό διερχόταν ο αρχαιότερος δρόμος των Ελλήνων. Σήμερα το σημείο αυτό είναι τμήμα του Ευρωπαϊκού Μονοπατιού Ε.4. Foto :  www.offrods. gr    

 

Πανοραμική φωτογραφία που απεικονίζει : 1 / Τις "Παρυφές του Τυμφρηστού" με την Κορυφογραμμή Ράχες Τυμφρηστού-"Κοκκάλια"-Καράβι-Αλογοβούνι-"Σαράνταινα"-Οξυά, απ' όπου διερχόταν ο αρχαιότερος δρόμος των Ελλήνων, που συνέδεε την Ήπειρο και την Θεσσαλία με την Νότια Ελλάδα και την Πελοπόννησο παρακάμπτοντας τον δυσκολοδιάβατο Σπερχειό ποταμό, καθώς και τα στενά των Θερμοπυλών (σήμερα αυτή η περιοχή είναι τμήμα του Ευρωπαϊκού Μονοπατιού Ε. 4). 2 / Τους σημερινούς οικισμούς: Πουγκάκια, Παλαιοχώρι και Γαρδίκι Ομιλαίων Φθιώτιδος 3 / Λείψανα του οχυρωματικού τείχους της αρχαίας πόλης των Αινιάνων Ομίλαι, ή του Ομίλου των οικισμών, που βρίσκονταν στην ίδια περιοχή που είναι σήμερα το Γαρδίκι Ομιλαίων, το Παλαιοχώρι, και τα Πουγκάκια Φθιώτιδος (Βλ. Σελίδα "Χάρτες").